Χημικά στην Μεσόγειο: «Δεν ήρθαν εδώ για να φύγουν»

Χημικά στην Μεσόγειο: «Δεν ήρθαν εδώ για να φύγουν»

Την Τετάρτη 19 Ιουλίου ο Οργανισμός για την Απαγόρευση των Χημικών Όπλων (OPCW) ανακοινώσε την επιτυχή εξουδετέρωση των χημικών όπλων της Συρίας που είχαν μεταφερθεί στο πλοίο του αμερικανικού ναυτικού MV Cape Ray για να καταστραφούν με τη μέθοδο της υδρόλυσης.

Συνολικά 600 τόνοι χημικών DF και ΗD που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή αερίου σαρίν και αερίου μουστάρδας αντίστοιχα, καταστράφηκαν πριν από το χρονοδιάγραμμα που είχαν καταρτίσει οι ΗΠΑ. Ήταν η πρώτη φορά που μία τέτοια επιχείρηση πραγματοποιήθηκε εν πλω. Οι αντιδράσεις από τους φορείς του νησιού και άλλους φορείς είχαν ξεκινήσει από τις αρχές του χρόνου, όταν έγινε γνωστό ότι η υδρόλυση θα πραγματοποιηθεί σε διεθνή ύδατα μεταξύ Μάλτας, Ιταλίας και Κρήτης. Ο μεγαλύτερος φόβος τους εκτός από την πιθανότητα ενός ατυχήματος, ήταν ότι μετά από μια επιτυχή ολοκλήρωση της υδρόλυσης, ανάλογες επιχειρήσεις θα πραγματοποιηθούν μελλοντικά στη Μεσόγειο και σε άλλες θάλασσες του πλανήτη. Μιλήσαμε με τον ακτιβιστή και καθηγητή Διαχείρισης Υδάτινων Πόρων Βαγγέλη Πισσία.

Της Χρύσας Βίλκενς

[Πηγή: The Press Project, 26/08/2014]

Ήσασταν μαζί με δεκάδες Έλληνες ακτιβιστές ένας από τους πολέμιους αυτής της εν πλω επιχείρησης η οποία ξεκίνησε στις αρχές Ιουλίου. Τι σημαίνει για την Ελλάδα αλλά και την ευρύτερη περιοχή της Μεσογείου η ολοκλήρωση αυτής της επιχείρησης;

Σε λίγο καιρό θα βλέπουμε δεκάδες πολυεθνικές εταιρείες με πλοία κατάλληλα κατασκευασμένα και προσαρμοσμένα, με εγκατεστημένες σε αυτά τις μονάδες υδρόλυσης εν πλω τοξικών χημικών ουσιών, τύπου FDHS, να περιπλέουν τις θάλασσες και να τις επεξεργάζονται. Αν αυτό συνεχιστεί, θα είναι ένας εφιάλτης για τις θάλασσες του πλανήτη και ιδιαίτερα για τη μικρή Μεσόγειο με το 1% του συνολικού θαλασσινού νερού. Αυτό το πείραμα αποτελεί προπομπό, είναι ένα πρόπλασμα ενός ευρύτερου επιχειρησιακού σχεδίου στο οποίο εμπλέκονται και πολύ μεγάλες εταιρίες που ενδιαφέρονται για την λεγόμενη διαχείριση των εκατοντάδων χιλιάδων τόνων χημικών αποβλήτων που παράγονται κάθε χρόνο παγκοσμίως. Πολύ φοβάμαι πως τώρα ανοίγουν οι ασκοί του Αιόλου.

Ποίες εταιρίες εννοείται; Υπάρχουν ήδη άλλα πλοία σαν το Cape Ray κατάλληλα εξοπλισμένα για τέτοιου είδους επιχειρήσεις;

Θα ήταν πρόωρο και ίσως αυθαίρετο να αναφερθώ σε εταιρίες που δεν έχουν εκδηλώσει στην παρούσα φάση το ενδιαφέρον τους. Θα μπορούσα όμως να στρέψω την προσοχή στο επιχειρησιακό περιβάλλον που θα δημιουργήσει, την «μαγιά» των εταιριών που θα αναπτύξουν αυτήν τη δραστηριότητα. Για αυτό θα υποδείξω κατ’ αρχήν εκείνες που ήδη εκδηλώθηκαν και πήραν μέρος σε διαγωνισμούς ανάληψης του έργου της περαιτέρω επεξεργασίας των προϊόντων υδρόλυσης του Cape Ray. Μια από αυτές είναι η αμερικανική εταιρεία Veolia, θυγατρική της πολύ γνωστής ομώνυμης γαλλικής μητρικής εταιρίας που δραστηριοποιείται διεθνώς στον τομέα του νερού.

Η επιχείρηση ολοκληρώθηκε πιο νωρίς από ότι είχε αρχικά σχεδιαστεί. Το Cape Ray θα μεταφέρει τα απόβλητα της υδρόλυσης στη Φιλανδία και Γερμανία, όπου θα εκφορτωθούν για επεξεργασία σε μονάδες στη ξηρά, ανακοινώθηκε από τον OPCW. Τι ενδείξεις έχετε όσον αφορά την τήρηση των κανόνων ασφαλείας που είχαν τεθεί; Υπάρχουν αποδείξεις ότι δεν έχουν καταλήξει χημικά όπλα ή τα επικίνδυνα χημικά τους απόβλητα στη θάλασσα της Μεσογείου; Υπάρχει κάποια ενημέρωση από την ελληνική κυβέρνηση;

Ο χρόνος που ολοκληρώθηκε η επιχείρηση, σύμφωνα με την ανακοίνωση του Πενταγώνου, μας εξέπληξε. Αν και τον τελευταίο καιρό οι ανακοινώσεις των υπεύθυνων της επιχείρησης μας προϊδέαζαν ότι θέλουν να τελειώνουν γρήγορα με αυτό το ολοένα και πιο καυτό ζήτημα, εμφανίζοντας πολύ υψηλά ποσοστά υλοποίησης της διαδικασίας, ήταν αδύνατον να σκεφτούμε ότι θα ανακοίνωναν το τέλος της σε μόλις 40 μέρες. Άλλωστε οι ίδιοι είχαν θέσει ως χρονικό πλαίσιο τις 90 ημέρες δηλώνοντας αρχικά ότι οι 60 από αυτές αφορούν εργασία επί 24ώρου βάσεως και οι υπόλοιπες 30 ημέρες αποτελούσαν πρόβλεψη για καθυστερήσεις λόγω κακοκαιρίας ή πιθανών τεχνικών προβλημάτων. Τα ερωτήματα που τίθενται είναι συνεπώς εύλογα. Ακόμα και τα πιο ακραία από αυτά. Τα «ξεφορτώθηκαν» εν πλω, όπως ισχυρίζεται ένα μεγάλο μέρος της ευλόγως δύσπιστης ελληνικής κοινής γνώμης; Δεν τήρησαν τις αρχικές προδιαγραφές ή εγκατέλειψαν μέρος του προγράμματος; Πρυτάνευσαν άλλες λογικές που είχαν ως αφετηρία και κύριο σκοπό την κατά κάποιο τρόπο εικονική πραγματοποίησή του; Άρχισαν να αντιλαμβάνονται ότι αυξάνει και απλώνει η πίεση από τις τοπικές κοινωνίες και αργά ή γρήγορα θα εκτεθούν στην διεθνή κοινή γνώμη; Καμία από αυτές ή άλλες πιθανές απαντήσεις δεν μπορεί να αποκλειστεί για ένα πρόγραμμα που αντί να σεβαστεί τη διεθνή νομιμότητα και τους κανόνες διαφάνειας που επιβάλλονται σε προγράμματα τα οποία θέτουν σε κίνδυνο το περιβάλλον (σ.σ. Σύμβαση του Άαρχους: Αποτελεί ένα νέο είδος περιβαλλοντικής συμφωνίας. Συνδέει τα περιβαλλοντικά με τα ανθρώπινα δικαιώματα και προβλέπει το δικαίωμα των πολιτών να έχουν πρόσβαση στις περιβαλλοντικές πληροφορίες, τη συμμετοχή του κοινού στις διαδικασίες λήψης αποφάσεων που έχουν συνέπειες για το περιβάλλον και την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για περιβαλλοντικά θέματα.), την παραβιάζει. Προσωπικά κλείνω σε έναν συνδυασμό των τριών τελευταίων εκδοχών.

Όσο για την ενημέρωση από πλευράς ελληνικής κυβέρνησης τίποτα δεν υπάρχει γιατί σε αυτό το μεγάλο και δημοσίου συμφέροντος οικολογικό και κοινωνικό πρόβλημα διαπιστώσαμε ότι δεν υπάρχει ελληνική κυβέρνηση.

Οι επιθεωρητές του OPCW επαλήθευσαν ότι κανενός είδους χημικό δεν διέφυγε στη θάλασσα και δεν επηρέασε με οποιοδήποτε τρόπο το περιβάλλον. To γεγονός ότι πάνω στο Cape Ray υπήρχαν οι επιθεωρητές του οργανισμού αυτού με εντολή να ελέγχουν τη καταστροφή των χημικών όπλων και να βεβαιώνουν ότι τηρούνται οι όροι της συμφωνίας για την ασφάλεια των πολιτών και του περιβάλλοντος σας καθησυχάζει;

Απολύτως όχι. Είναι άραγε δυνατόν να αποκλείεται η παρουσία κορυφαίων επιστημόνων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και ερευνητικών κέντρων από χώρες που απειλούνται άμεσα σε περίπτωση τεχνικής αστοχίας ή ατυχήματος; Είναι δυνατόν να αποκλείεται η παρουσία και συστηματική λήψη δειγμάτων στο άμεσο περιβάλλον εκτέλεσης του πιλοτικού αυτού προγράμματος, από σκάφη εθνικών κέντρων θαλάσσιων ερευνών όταν είναι γνωστό ότι το Cape Ray προσεγγίζει τις ελληνικές ακτογραμμές σε απόσταση μόλις μερικών δεκάδων μιλίων; Η αληθινή εμπιστοσύνη προϋποθέτει πάντοτε συμφωνία όλων των ενδιαφερόμενων πλευρών. Απορούμε όμως και πως και οι επιθεωρητές του OPCW δέχθηκαν να αναλάβουν αυτήν την ευθύνη αγνοώντας την επιθυμία παρουσίας συναδέλφων τους από τις απειλούμενες παράκτιες χώρες

Ποιες ήταν οι καιρικές συνθήκες που επικρατούσαν τις τελευταίες εβδομάδες σύμφωνα με τα μετεωρολογικά δεδομένα στην περιοχή που εικάζεται ότι έγινε η υδρόλυση;

Η ερώτησή σας αυτή συμβάλλει στην τεκμηρίωση της απάντησής μας στο τρίτο ερώτημά σας. Πώς είναι δυνατόν να μην χάθηκε ούτε μια μέρα κατά την εκτέλεση αυτού του προγράμματος όταν τα μετεωρολογικά δεδομένα βεβαιώνουν ότι για πολλές μέρες επικρατούσαν καιρικές συνθήκες που δεν επέτρεπαν την εκτέλεση του προγράμματος σύμφωνα με τις προδιαγραφές που οι ίδιοι οι εμπνευστές του είχαν ανακοινώσει. Αναφέρομαι συγκεκριμένα στο ύψος κυματισμού και σε άλλες μετεωρολογικές παραμέτρους. Συνεπώς, είτε πήραν μεγάλα ρίσκα είτε, το πιθανότερο, το πρόγραμμα δεν ολοκληρώθηκε και αποτελεί κατά το μέγα μέρος του σκόπιμη και, θα μου επιτρέψετε να πω, δόλια εικονική πραγματικότητα.

Προσπαθήσατε μαζί με άλλους ακτιβιστές, πολιτικούς και δημοσιογράφους να προσεγγίσετε το Cape Ray στο πλαίσιο μίας εν πλω διαμαρτυρίας. Λόγω άσχημων καιρικών συνθηκών αναγκαστήκατε να γυρίσετε πίσω. Πόσο κοντά καταφέρατε να φτάσετε και τι αποκομίσατε από αυτήν την εμπειρία;

Θα ήθελα πρωταρχικά να θέσω το ζήτημα των βασικών επιλογών των υπευθύνων που διεύθυναν το πρόγραμμα της εν πλω υδρόλυσης, σε σχέση με την δική μας δράση. Η πρώτη επιλογή τους ήταν όταν προσεγγίσουμε να επιδιώξουν την αναχαίτιση. Η δεύτερη επιλογή τους ήταν να μας αποφύγουν απομακρυνόμενοι. Επέλεξαν το δεύτερο, η στρατιωτική λογική υποχώρησε στην πολιτική λογική, καθώς έλαβαν υπόψη τους όπως φαίνεται τις επιπτώσεις από μια ενέργεια αναχαίτισης της δράσης μας που θα μπορούσε να οδηγήσει σε συλλήψεις και άλλες απαράδεκτες στα μάτια της διεθνούς κοινής γνώμης ενέργειες.

Οι καιρικές συνθήκες αποτέλεσαν για την εν πλω διαμαρτυρία μας ένα πραγματικό εμπόδιο, καθώς επιβάρυναν ιδιαίτερα ορισμένους από τους τολμηρούς αλλά μη εξοικειωμένους με ένα δύσκολο θαλάσσιο περιβάλλον συνεπιβάτες μας. Το εμπόδιο αυτό δεν υπήρξε όμως καθοριστικό και γι’ αυτό και το υπερβήκαμε. Φτάσαμε στο σημείο όπου βρισκόταν το Cape Ray ένα-δυο εικοσιτετράωρα πριν και συνεχίσαμε μερικές δεκάδες μίλια ακόμη. Αν θέλουμε να μιλήσουμε για πραγματικό εμπόδιο αυτό ήταν το είδος των σκαφών που επιλέξαμε. Δεν ήταν όμως δυνατό σε αυτή την πρώτη μας επιχείρηση να επιλέξουμε σκάφη που δεν ανταποκρίνονταν στον κοινωνικό και κινηματικό χαρακτήρα που θέλαμε να υπογραμμίσουμε. Υπήρξε ακόμη οικονομικός περιορισμός καθώς η επιχείρησή μας δεν είχε σπόνσορες ή διεθνείς χρηματοδότες... Είχαμε σκοπό σε ένα δεύτερο εγχείρημα, που θα ακολουθούσε όπως ανακοινώσαμε στις αρχές του Σεπτέμβρη, να δώσουμε έμφαση στην αποτελεσματικότητα, επιδιώκοντας ταχύτητα, ευελιξία και περισσότερο εξοικειωμένους με την θάλασσα επιβαίνοντες. Όμως η αιφνίδια λήξη του προγράμματος μας πρόλαβε. Να σας διαβεβαιώσω όμως ότι από αυτήν την προσπάθεια διδαχθήκαμε πολλά τα οποία δεν θα πάνε χαμένα εάν χρειαστεί σύντομα ξανά να κινητοποιηθούμε και να δράσουμε.

Σύμφωνα με καταγγελίες τοπικών φορέων που συμμετείχαν μαζί σας στην εν πλω διαμαρτυρία το Cape Ray μπήκε μέσα στην ελληνική ΑΟΖ. Ποια είναι η δική σας εκτίμηση; Που έγινε τελικά η υδρόλυση;

Πράγματι το Cape Ray δεν έλαβε υπόψη του καμία ΑΟΖ, πολύ περισσότερο την ελληνική. Και ας μην έχει αυτή ακόμη, με ευθύνη της ελληνικής κυβέρνησης, ανακηρυχθεί, τουλάχιστον σε αυτή την πλευρά των θαλασσών μας. Η υδρόλυση κατά κύριο λόγο έγινε νοτιοδυτικά της Κρήτης σε απόσταση που όπως εκτιμούμε δεν υπερέβαινε τα 200 μίλια, προσεγγίζοντας ενίοτε όμως και την ακτογραμμή της Λιβύης. Να τονιστεί εδώ ότι τα θαλάσσια ρεύματα, ο κυματισμός και οι άνεμοι καθιστούσαν τις ακτές της Κρήτης, της Πελοποννήσου και των Ιονίων νήσων περισσότερο ευάλωτες από τις ακτές των άλλων χωρών.

Από τις αρχές του χρόνου, δεκάδες τοπικοί φορείς της Κρήτης συμμετείχαν σε διαμαρτυρίες και διαδηλώσεις ενάντια στην επιχείρηση αυτή. Ποια είναι η στάση του κινήματος σήμερα μετά την ολοκλήρωση της επιχείρησης; Θα συνεχίσουν τη διαμαρτυρία τους και με ποιο τρόπο;

Το κίνημα υιοθετεί στάση αναμονής, σε ό,τι αφορά ενδεχόμενες μαζικές δράσεις, επιλέγοντας την συνέχιση της ενημέρωσης της ελληνικής αλλά και της διεθνούς κοινής γνώμης και, σε τούτη τη φάση, επικεντρώνει σε νομικές παρεμβάσεις στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, όπως και σε παραστάσεις προς διεθνείς πολιτικούς οργανισμούς. Καθώς είμαστε βέβαιοι ότι εκείνοι που δημιούργησαν την υπόθεση Cape Ray δεν ήρθαν στις ελληνικές θάλασσες για να φύγουν οριστικά μετά την πρώτη επίσκεψή τους, αλλά έχουν σκοπό να επανέλθουν στην Μεσόγειο και ταυτόχρονα να απλώσουν την δραστηριότητά τους σε άλλες θάλασσες, η ετοιμότητά μας δεν πρόκειται να υποχωρήσει. Οι οχτώ μήνες κινητοποιήσεων που προηγήθηκαν δημιούργησαν, εκτός από πείρα, μια πολύτιμη κοινωνική και πολιτική βάση.

Μεγάλες περιβαλλοντολογικές οργανώσεις που έχουν στο παρελθόν αντιδράσει σθεναρά για άλλες υποθέσεις που αφορούν την προστασία της Μεσογείου δεν έδειξαν ανησυχία για την εν πλω υδρόλυση. Πώς σχολιάζετε αυτό το γεγονός;

Οι οργανώσεις στις οποίες αναφέρεστε έχουν όπως διαπιστώσαμε ευμετάβλητη ατζέντα και ιεραρχούν τα προβλήματα, όπως και τις όποιες δράσεις τους, με κριτήρια που επιδέχονται αυστηρή κριτική. Οι οργανώσεις αυτές θα έπρεπε να αποδεικνύουν την χρησιμότητά τους παρεμβαίνοντας δυναμικά στα δύσκολα, εκεί δηλαδή όπου ο κίνδυνος οικολογικής καταστροφής είναι πολύ μεγάλος και παράλληλα απέναντί τους ορθώνονται μεγάλοι διεθνείς οργανισμοί και οι ισχυροί της γης. Αντιλαμβανόμαστε βέβαια ότι αυτό συνεπάγεται γι’ αυτές ένα κόστος που ενδεχόμενα δεν θέλουν σε αυτές τις δύσκολες περιπτώσεις να το αντιμετωπίσουν.

Για ποιο λόγο πιστεύετε ότι έγινε η υδρόλυση σε διεθνή ύδατα στη Μεσόγειο και κοντά στις ακτές της Κρήτης;

Επιδίωξαν ένα κρας τεστ. Υπέβαλαν σε αυτό την κοινωνία των πολιτών σε ευαίσθητες και κοινωνικά «ευέξαπτες» περιοχές. Παράλληλα επιχειρούν τον εθισμό των κατοίκων του πλανήτη σε σχέδια που θέτουν κάτω από απειλή τα πλέον ζωτικά οικοσυστήματα. Πιστεύουν ότι η επόμενη φορά θα είναι για αυτούς ευκολότερη. Για αυτό μίλησα πιο πάνω για εικονική πραγματικότητα. Τους ενδιέφερε πολύ λιγότερο το τεχνικό αποτέλεσμα του προγράμματος της εν πλω υδρόλυσης «των χημικών της Συρίας» (επιτρέψτε μου να θέσω εισαγωγικά...)και αυτό που προπαντός θέλησαν ήταν να νομιμοποιήσουν στην καρδιά της Μεσογείου την Πρώτη Πράξη της τραγωδίας που μας επιφυλάσσουν. Να εξασφαλίσουν ανοχή έως και υποταγή. Μπορεί να μην γνωρίζουν οι ιθύνοντες αυτού του σχεδίου τι σημαίνει Μεσόγειος. Να αγνοούν την ιστορική, κοινωνική και πολιτισμική της σημασία. Η επιλογή τους όμως να μας επισκεφτούν θα αποδειχθεί γι’ αυτούς μέγα λάθος.

© 2010-2014 ThePressProject.gr