Financial Times: Δεν υπάρχει βελούδινο διαζύγιο για Ελλάδα και ευρωζώνη

Financial Times: Δεν υπάρχει βελούδινο διαζύγιο για Ελλάδα και ευρωζώνη

Πλανώνται πλάνην οικτρά όσοι πιστεύουν ότι υπάρχει εύκολος δρόμος μετά το Grexit. Εφικτή μια συμφωνία, εφόσον ηρεμήσουν τα πνεύματα και επικρατήσει η λογική. Αναγκαία η ρύθμιση του χρέους και η δέσμευση για μεταρρυθμίσεις.

Του Martin Wolf

[Πηγή: EURO2day, 17/06/2015]

To ξέσπασμα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου μαθαίνουμε ότι έγινε δεκτό με αυτοπεποίθηση και πανηγυρισμούς από τους λαούς της Ευρώπης.

Κάτι παρόμοιο φαίνεται να συμβαίνει μετά από χρόνια οικονομικής κρίσης και πολιτικής αναταραχής στην Ελλάδα. Ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός ανθρώπων νιώθουν ότι ο κόμπος έφτασε στο χτένι. Oι ακραίες απόψεις που διατυπώθηκαν στις σελίδες των Financial Times από τον Ιταλό οικονομολόγο, Francesco Giavazzi, εκφράζουν πολλούς υψηλόβαθμους αξιωματούχους.

Εν τω μεταξύ, ο Αλέξης Τσίπρας, ο Έλληνας πρωθυπουργός, κατηγορεί τους πιστωτές της Ελλάδας ότι «λεηλατούν» την χώρα του.

Ο Olivier Blanchard, ο νηφάλιος επικεφαλής οικονομολόγος του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, αναφέρει ότι μια συμφωνία μπορεί ακόμα να επιτευχθεί. Aλλά πολλοί αρχίζουν να επιθυμούν διακαώς μια ρήξη.

Όποιο και αν ήταν το παιχνίδι που νόμιζαν ότι έπαιζαν οι Eλληνες, η κυβέρνηση τους μπορεί τώρα απλά να προσδοκά ένα τέλος στην ταπείνωση. Παρομοίως, όποιο παιχνίδι και αν νόμιζε ότι έπαιζε το Eurogroup, μπορεί τώρα απλά να θέλει να βάλει τέλος στην ταλαιπωρία.

Αν είναι έτσι, η χρεοκοπία της Ελλάδας, η έξοδος από το ευρώ και η υποτίμηση μπορεί να είναι σχετικά κοντά.

Θα είχαν συνέχεια τότε οι πανηγυρισμοί ; Η υπόθεση που κάνουν κάποιοι στην ευρωζώνη δεν είναι μόνο ότι η περίπτωση της Ελλάδας είναι ξεχωριστή, αλλά και ότι η καταστροφή που αξίζουν αυτοί οι αμαρτωλοί θα βελτίωνε την συμπεριφορά των υπολοίπων. Αλλά η νομισματική ένωση δεν θα ήταν πια μη αναστρέψιμη.

Νέες κρίσεις θα ξεσπάσουν. Και όταν γίνει αυτό η εμπιστοσύνη στην ευρωζώνη θα είναι εύθραυστη, μετά την έξοδο της Ελλάδας. Το πρόγραμμα των Απευθείας Νομισματικών Συναλλαγών (OMT), που ανακοίνωσε το 2012 η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, μπορεί να χρειαστεί να εφαρμοστεί, για να ηρεμήσουν τα πράγματα. Αλλά δεν είναι βέβαιο ότι θα είχε αποτελέσματα. Οι αυτοεκπληρούμενες προφητείες ίσως οδηγούσαν σε ακόμα περισσότερα διαζύγια.

Oρισμένοι υποστηρίζουν ότι η Ελλάδα τουλάχιστον θα ήταν σε πολύ καλύτερη κατάσταση μετά από μια χρεοκοπία και μια έξοδο. Είναι όντως θεωρητικά πιθανό ότι μια χρεοκοπία προς τους επίσημους πιστωτές, σε συνδυασμό με την εισαγωγή ενός νέου νομίσματος, μια μεγάλη υποτίμηση (που θα συνοδευόταν από εύλογες νομισματικές και δημοσιονομικές πολιτικές), την διατήρηση μιας ανοικτής οικονομίας, διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και θεσμικές βελτιώσεις, θα σηματοδοτούσε στροφή προ κάτι καλύτερο.

Πολύ πιο πιθανό είναι να ακολουθήσει μια περίοδος χάους και στην χειρότερη, η ανάδυση ενός αποτυχημένου κράτους (failed state). Mια Ελλάδα που θα μπορούσε να διαχειριστεί την έξοδο θα είχε αποφύγει και τα σημερινά δεινά.

Καμία πλευρά δεν πρέπει να υποτιμήσει τους κινδύνους. Είναι επίσης σημαντικό να αποφευχθεί η περιφρόνηση που εμφανίζεται συχνά όταν τα νεύρα είναι τεντωμένα από τις αποτυχημένες διαπραγματεύσεις.

H ανευθυνότητα μπορεί να είναι οδυνηρό λάθος, αλλά οι Έλληνες το αντιμετώπισαν με οδυνηρό τρόπο. Όπως επισημαίνει ο Ιρλανδός οικονομολόγος Karl Whelan σε μια δριμεία κριτική στον κ. Giavazzi, η ελληνική οικονομία έχει υποφέρει μια τρομακτική κατάρρευση. Το ΑΕΠ έχει υποχωρήσει κατά 27%, ενώ οι πραγματικές δαπάνες στην οικονομία μειώθηκαν κατά ένα τρίτο.

Το κυκλικά προσαρμοσμένο δημοσιονομικό ισοζύγιο βελτιώθηκε κατά 20% του ΑΕΠ από το 2009 ως το 2014 και το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών βελτιώθηκε κατά 16% του ΑΕΠ από το 2008 ως το 2014. Η ανεργία έφτασε το 28% το 2013, ενώ η απασχόληση στο δημόσιο έπεσε κατά 30% ανάμεσα στο 2009 και το 2014. Μια τόσο βάρβαρη προσαρμογή θα οδηγούσε σε ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό σε οποιαδήποτε χώρα.

Οι Ευρωπαίοι είναι τώρα αντιμέτωποι με τον ΣΥΡΙΖΑ εξαιτίας αυτής της καταστροφής. Αλλά είναι επίσης αντιμέτωποι με τον ΣΥΡΙΖΑ επειδή αρνήθηκαν να διαγράψουν περισσότερο χρέος το 2010. Αυτό ήταν τεράστιο λάθος, που έγινε ακόμα μεγαλύτερο από την κατάρρευση της ελληνικής οικονομίας που ακολούθησε. Το μεγαλύτερο μέρος των δανείων του επίσημου τομέα δεν δόθηκαν προς όφελος της Ελλάδας αλλά προς όφελος των ανεύθυνων ιδιωτών πιστωτών της.

Οι πιστωτές έχουν και αυτοί ευθύνη. Αν δεν είναι προσεκτικοί, διακινδυνεύουν να έχουν μεγάλες απώλειες. Αν οι κυβερνήσεις θέλουν να τους σώσουν, πρέπει να πληρώσουν οι φορολογούμενοι τους.

Η Ελλάδα έχει ήδη κάνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις, συμπεριλαμβανομένων και των προσαρμογών στις συντάξεις και στο επιχειρηματικό περιβάλλον. Η οπισθοχώρηση στις μεταρρυθμίσεις αυτές θα ήταν τεράστιο λάθος, όπως υποστηρίζουν το Eurogroup και το ΔΝΤ.

Δεδομένων όλων αυτών, είναι τραγικό ότι μπορεί να έλθει η κατάρρευση τώρα, μετά από τόσες επίπονες προσπάθειες που έχουν γίνει. Δεν είναι αργά να επιτευχθεί μια συμφωνία που θα έχει σαν στόχο να προωθήσει μεταρρυθμίσεις, θα περιορίζει στο ελάχιστο την επιπλέον λιτότητα και θα κάνει το χρέος διαχειρίσιμο. Κάτι τέτοιο θα ήταν προς το μακροπρόθεσμο συμφέρον και των δύο πλευρών.

Οι παράμετροι μιας τέτοιας συμφωνίας είναι ξεκάθαρες: ένα μικρό πρωτογενές πλεόνασμα βραχυπρόθεσμα, μια απόφαση από την ευρωζώνη να αποπληρώσει το ΔΝΤ και την ΕΚΤ, σε συνδυασμό με μια μακροπρόθεσμη ελάφρυνση χρέους και μια ισχυρή δέσμευση για ριζικές διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις από την ελληνική κυβέρνηση.

Είτε το θέλει είτε όχι (όπως φαίνεται δεν το θέλει) η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα είναι βασικός παίχτης. Θα πρέπει να αποφασίσει πότε δεν θα μπορεί να δέχεται τα ελληνικά κρατικά ομόλογα ως collateral για την χορήγηση έκτακτης ρευστότητας στις ελληνικές τράπεζες.

Αν η Ελλάδα δεν καταφέρει να φτάσει σε μια συμφωνία για την εκταμίευση δόσης, η ΕΚΤ φαίνεται πως πιθανότατα θα τραβήξει την πρίζα από τις τράπεζες. Αυτό θα πυροδοτούσε την επιβολή ελέγχων στις αναλήψεις, που μπορεί να συνοδευόταν από μέτρα για την κυκλοφορία αποδεικτικών κατάθεσης ή τελικά την εισαγωγή ενός νέου νομίσματος.

Αυτήν την στιγμή ωστόσο, ο στόχος πρέπει να είναι να ηρεμήσουν τα πνεύματα και να διασφαλιστεί μια συμφωνία. Αλλά με τoν θυμό και τις αντεγκλήσεις να κυριαρχούν ακόμα, κάτι τέτοιο φαίνεται όλο και πιο δύσκολο.

Και πάλι αυτό δεν θα είναι το τέλος της ιστορίας. Οι Ευρωπαίοι δεν θα μπορούν να αποχωρήσουν. Είτε η Ελλάδα μείνει μέσα στο ευρώ είτε φύγει, θα ανακύψουν οι ίδιες προκλήσεις. Οι Ευρωπαίοι θα πρέπει να αποδεχτούν ότι δεν θα πάρουν πίσω μεγάλο μέρος των χρημάτων τους, ενώ θα πρέπει να βοηθήσουν να αποφευχθεί μια ελληνική κατάρρευση.

Μπορεί να είναι μια ανακούφιση το διαζύγιο από ένα δύσκολο σύντροφο. Αλλά ο σύντροφος θα συνεχίσει να ζει, ακόμα και μετά το τέλος αυτού του νομισματικού γάμου. Η Ελλάδα θα έχει πάντα μια στρατηγικής σημασίας γεωγραφική θέση και θα είναι εντός της Ε.Ε. Oύτε η Ελλάδα ούτε οι εταίροι της πρέπει να φαντάζονται έναν εύκολο αποχωρισμό. Η σχέση θα συνεχιστεί. Απλά θα είναι δηλητηριώδης.

Αν, δυστυχώς, το μέλλον αυτό δεν μπορεί να αποφευχθεί, οι συνέπειες θα είναι αισθητές για πολύ καιρό.