Η Ευρώπη έχει γίνει μια ουτοπία που θα αντικαταστήσει τον εθνικισμό και τον σοσιαλισμό

Η Ευρώπη έχει γίνει μια ουτοπία που θα αντικαταστήσει τον εθνικισμό και τον σοσιαλισμό

[Πηγή: Mignatiou.com, 23/07/2015]

Του Ζαν-Πιερ Λε Γκοφ (*)

«Ζούμε χωρίς αμφιβολία μια ευρωπαϊκή κρίση, έστω κι αν δεν είναι η πρώτη. Ο τρόπος με τον οποίο αντιμετωπίζεται η ελληνική κρίση αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα ενός τρόπου να ασκείται πολιτική ανάλογα με την περίπτωση, με την επίλυση πάντα του πιο επείγοντος προβλήματος, σε μια οπτική στενά οικονομική, με έναν πληθωρισμό σχολίων που επαναλαμβάνονται αδιάκοπα και καταλήγουν να αποθαρρύνουν όποιον θέλει να βλέπει καθαρά και να αναζητεί εναλλακτικές λύσεις. Όποιον προσπαθεί δηλαδή να καταλάβει πώς και γιατί φτάσαμε ως εδώ, ώστε να εξαχθούν διδάγματα που δεν είναι μόνο συγκυριακά.

Η σύνδεση των λαών με την οικοδόμηση της Ένωσης είναι προβληματική. Το να ψηφίζει κάθε χρόνο ένας λαός για ένα ευρωπαϊκό ζήτημα, πρώτα οι Δανοί για τη συνθήκη του Μάαστριχτ, ύστερα οι Ιρλανδοί για τη συνθήκη της Νίκαιας ή της Λισαβώνας, δίνει την εικόνα μιας Ευρωπαϊκής Ένωσης που έχει δημιουργηθεί με καταναγκασμό. Μετά την απόρριψη της συνταγματικής συνθήκης από τους Γάλλους, το 2005, ο Νικολά Σαρκοζί υπέγραψε δύο χρόνια αργότερα τη συνθήκη της Λισαβώνας, που για πολλούς είναι πιστό αντίγραφο της συνταγματικής συνθήκης. Είναι αλήθεια ότι ο Σαρκοζί είχε ταχθεί στην προεκλογική του εκστρατεία υπέρ της έγκρισης αυτής της συνθήκης από την Εθνοσυνέλευση. Η κίνησή του αυτή, όμως, δεν συνέβαλε ασφαλώς στην προσέγγιση του λαού με την Ένωση. Αλλά και ο Φρανσουά Ολάντ δεν εκπλήρωσε την υπόσχεσή του να επαναδιαπραγματευθεί την ευρωπαϊκή δημοσιονομική συνθήκη.

Στο οικονομικό πεδίο, ένα ερώτημα πρέπει να τεθεί: Γιατί εντάχθηκαν στην ευρωζώνη χώρες με τόσο διαφορετικές οικονομίες; Γιατί έγινε δεκτή η Ελλάδα, για την οποία ήταν γνωστό ότι είχε δυσκολίες στην είσπραξη των φόρων και ότι παραποιούσε τα οικονομικά της στοιχεία; Και πώς περνάμε τόσο γρήγορα από μια καταστροφολογία περί του Grexit στις διαβεβαιώσεις ότι η έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ είναι διαχειρίσιμη; Περιμένω από τους πολιτικούς να απαντήσουν σε αυτή τα ερωτήματα. Είναι θέμα αξιοπιστίας.

Ένα μέρος των ελίτ επιδόθηκε σε μια φυγή προς τα εμπρός, μετατρέποντας την Ευρώπη στην ουτοπία που θα υποκαθιστούσε τον εθνικισμό και σοσιαλισμό του παρελθόντος. Κι αυτό, σε μια συγκεκριμένη ιστορική στιγμή: Μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, πολλοί πίστεψαν στο «τέλος της Ιστορίας» και στον θρίαμβο ενός κόσμου όπου θα κυριαρχούν τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι νόμοι της αγοράς. Η Ευρωπαϊκή Ένωση δημιουργήθηκε χωρίς να προσδιοριστούν με ακρίβεια τα όριά της: Για ορισμένους πολιτικούς, η ένταξη της Τουρκίας ήταν κάτι το αυτονόητο! Η προτεραιότητα που δίνεται στον οικονομικό φιλελευθερισμό, από κοινού με ένα γενικόλογο και γενναιόδωρο λόγο περί αξιών, δείχνει τη δυσκολία των ευρωπαϊκών χωρών να παίξουν ρόλο στις ευρωπαϊκές υποθέσεις.

Για ένα μέρος του πληθυσμού, η Ευρώπη δεν συνιστά σήμερα μια προστασία και μια «ευκαιρία», αλλά ένα είδος Δούρειου Ίππου της παγκοσμιοποίησης, όπου ένας γραφειοκρατικός μηχανισμός εκδίδει ατελείωτα διατάγματα. Αν είναι αλήθεια ότι μια τέτοια προσέγγιση παραγνωρίζει ορισμένες ευρωπαϊκές υποθέσεις, δεν μπορεί να τη χαρακτηρίσει κανείς απλώς «λαϊκιστική», χαρίζοντας έτσι ένα μέρος του πληθυσμού στην άκρα Δεξιά ή την άκρα Αριστερά.

Είτε το θέλουμε είτε όχι, το έθνος παραμένει ένα σημείο αναφοράς και το βασικό πλαίσιο της δημοκρατικής έκφρασης. Η ιστορία δεν προχωρεί χωρίς τους λαούς. Ένα εθνικό πολιτικό σχέδιο είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με ένα συγκεκριμένο όραμα για την Ευρώπη και κάθε σημαντική απόφαση πρέπει να συνδέει βήμα-βήμα τους λαούς με τους εκλεγμένους εκπροσώπους τους. Αυτό είναι ένα από τα διδάγματα που πρέπει να αποκομίσουμε από την ελληνική κρίση.

(*) Ο Ζαν-Πιερ Λε Γκοφ είναι Γάλλος φιλόσοφος, συγγραφέας και κοινωνιολόγος. Το τελευταίο του βιβλίο είναι «Το τέλος του χωριού. Μια γαλλική ιστορία».

Πηγή: Le Figaro, ΑΠΕ-ΜΠΕ