Η σκοτεινή πλευρά του «γερμανικού θαύματος»

Η σκοτεινή πλευρά του «γερμανικού θαύματος»

Άλεξ Κάντζιας-Ρόντε

[Πηγή: Εκτός Γραμμής, 12/07/2016]

Το 2015 η γερμανική οικονομία σημείωσε για άλλη μια χρονιά σημαντικούς ρυθμούς ανάπτυξης για τα δεδομένα της κρίσης. Παρά τους διάφορους αρνητικούς παράγοντες (όπως το σκάνδαλο της Volkswagen και το πάγωμα των σχέσεων με τη Ρωσία), οι γερμανικές εξαγωγές παρουσίασαν αύξηση, κάτι που βεβαίως σημαίνει και την αύξηση των ξένων παραγγελιών προς τη βιομηχανία. Οι μεγάλοι επιχειρηματικοί όμιλοι καταγράφουν συνεχόμενη αύξηση του τζίρου τους, η οικοδομική δραστηριότητα εκτινάσσεται, ενώ η προσφυγική κρίση δημιουργεί νέες ευκαιρίες πλουτισμού και κερδοσκοπίας.

Πίσω όμως από τους ευημερούντες αριθμούς, η κοινωνική πραγματικότητα είναι συχνά πολύ διαφορετική, ιδίως για εκείνους που βλέπουν ότι αυτή η ανάπτυξη δεν έρχεται προς όφελός τους. Η επίσημη ανεργία μπορεί να κυμαίνεται σε χαμηλά επίπεδα (5,9% για τον Ιούνιο), η φτώχεια όμως απειλεί όλο και περισσότερους Γερμανούς, καθώς το 15,4% του πληθυσμού, ήτοι 12,5 εκατομμύρια άνθρωποι, θεωρείται επισήμως φτωχό. Τα μεγαλύτερα ποσοστά φτώχειας καταγράφονται μεταξύ των ανέργων (58%), των μονογονεϊκών οικογενειών (42%), των πολυτέκνων, των συνταξιούχων και των μεταναστών, με το 19% των παιδιών να μεγαλώνουν σε οικογένειες που δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα. Μπορεί τα –σχετικά υψηλά– κοινωνικά επιδόματα να λειτουργούν ακόμη σαν δίχτυ ασφαλείας ώστε κανένας να μην κινδυνεύει από την πείνα, το σύστημα ωστόσο είναι έτσι σχεδιασμένο ώστε να εγκλωβίζει ταυτόχρονα μεγάλο ποσοστό αυτών των ανθρώπων στο όριο της επιβίωσης. Συνήθως μάλιστα η φτώχεια κληροδοτείται και στην επόμενη γενιά, οι προοπτικές της οποίας να αλλάξει την κοινωνική της θέση μειώνονται όλο και περισσότερο.

Με εκατομμύρια Γερμανούς να βρίσκονται αναγκασμένοι να προσφεύγουν στα συσσίτια και στα ρούχα από δεύτερο χέρι έχει δημιουργηθεί μια ολόκληρη «τάξη» ανθρώπων που αδυνατεί πλέον να λάβει μέρος στην κοινωνική ζωή και σπρώχνεται στο περιθώριο. Επιπλέον, η εκρηκτική αύξηση στις τιμές των ενοικίων που παρατηρείται στις μεγάλες πόλεις αναγκάζει τους περισσότερους να καταφεύγουν στα προάστια, όπου έχουν αρχίσει να δημιουργούνται ολόκληρες ζώνες φτώχειας. Έτσι, στη Γερμανία βρίσκεται σε εξέλιξη μια διαδικασία κοινωνικού αποκλεισμού ενός μεγάλου μέρους του πληθυσμού, που πλέον αδυνατεί να λάβει μέρος στην πολιτιστική δραστηριότητα, τον αθλητισμό και την ψυχαγωγία. Ταυτόχρονα, οι άνθρωποι αυτοί εξαιτίας της ψυχικής τους επιβάρυνσης, αντιμετωπίζουν πολύ μεγαλύτερους κινδύνους να νοσήσουν ψυχικά ή σωματικά, μεγαλύτερα ποσοστά ουσιοεξάρτησης, συσσωρεύουν ευκολότερα χρέη και έχουν χειρότερες ευκαιρίες εκπαίδευσης και επαγγελματικής αποκατάστασης.

Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ο αυξανόμενος αριθμός των αστέγων, που πλέον ξεπερνά τις 335.000, ενώ η εικόνα των συνταξιούχων που ψάχνουν στα σκουπίδια για άδεια μπουκάλια προκειμένου να βελτιώσουν το εισόδημά τους είναι καθημερινή. Μάλιστα, σε μια προσπάθεια να καθησυχάσει την κοινή γνώμη η γερμανική κυβέρνηση προχώρησε φέτος στην αύξηση των συντάξεων κατά 4,25% στις δυτικές περιοχές και κατά 5,95% στις ανατολικές. Ωστόσο, παρά τις όποιες πρωτοβουλίες είναι πλέον φανερό ότι η φτώχεια έχει αρχίσει να αγγίζει τη «μέση» της κοινωνίας. Ακόμα και οικογένειες στις οποίες και οι δύο γονείς εργάζονται δυσκολεύονται όλο και περισσότερο να ανταποκριθούν στα καθημερινά τους έξοδα.

Η επικέντρωση των κομμάτων (συμπεριλαμβανομένης της αριστεράς) στην προσέλκυση των ψηφοφόρων της μεσαίας τάξης κατά τα προηγούμενα χρόνια έχει αφήσει εκτός της πολιτικής ατζέντας τους ανθρώπους αυτούς. Πλέον, με την έκταση που έχει αρχίσει να λαμβάνει το πρόβλημα και την ετήσια αύξηση των εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών από τα ανατολικά Βαλκάνια, τη Μέση Ανατολή και την Αφρική (που κατά κανόνα προστίθενται στις στρατιές των φτωχών), το ζήτημα της φτώχειας έχει μπει για τα καλά στη δημόσια συζήτηση. Με τις εθνικές εκλογές να πλησιάζουν και την ακροδεξιά να αυξάνει τα ποσοστά της, τόσο το Die Linke όσο και το SPD έχουν αρχίσει να ψελλίζουν προτάσεις για τη λήψη περισσότερων κοινωνικών μέτρων. Σε ένα τοπίο όμως υποχώρησης του κοινωνικού κράτους και υποστελέχωσης των υπηρεσιών του, μείωσης των δημόσιων εξόδων, αποδόμησης των εργασιακών σχέσεων σε πολλούς κλάδους και εκρηκτικών αυξήσεων στην αγορά ακινήτων θα χρειαστούν πολύ βαθύτερες τομές για να αντιστραφεί η τάση δημιουργίας ενός πληθυσμού που «απλά θα περισσεύει».