Βρεγμένο βεγγαλικό η επίσκεψη Ερντογάν στην Αγ. Πετρούπολη

Σκίτσο: Marian Kamensky

του Μιχαήλ Στυλιανού

[Πηγή: ithesis, 12/08/2016]

Tελικά η επίσκεψη Ερντογάν στην Πετρούπολη και η πολύκροτη συνάντηση με τον Πρόεδρο Πούτιν αποδεικνύεται βρεγμένο τουρκικό πυροτέχνημα, διαψεύδοντας προβλέψεις και ανησυχίες περί τεκτονικών γεωπολιτικών μετατοπίσεων.

Σ’ αυτή τη διάγνωση οδηγούν οι στερημένοι ουσίας πλατειασμοί των ανακοινωθέντων, η μελλοντολογία και τα ευχολόγια των δηλώσεων στην κοινή συνέντευξη Τύπου, η διάσταση ύφους και τόνου στις δηλώσεις των δύο ηγετών (όπου ο «αγαπητός φίλος Βλαδίμηρος» έμενε παγερός στην ακατάσχετη διαχυτικότητα του επισκέπτη), οι παρατηρήσεις Ρώσων διπλωματών και δημοσιολόγων και τέλος οι πληροφορίες του άριστα δικτυωμένου στη Μόσχα Αμερικανού ιχνηλάτη Blogger, John Helmer.

Μακροσκελέστατη σχετική ανταπόκριση του τελευταίου μπορεί να συνοψισθεί στις ακόλουθες γενικές διαπιστώσεις:

Καμιά από τις μείζονες στρατηγικής σημασίας διαφορές των δύο χωρών δεν προκύπτει -από δηλώσεις και κείμενα- ότι αντιμετωπίσθηκε στις συνομιλίες Πούτιν-Ερντογάν, που άρχισαν την 1 μ.μ. και τελείωσαν μετά από τρείς ώρες.

Για την ρωσική πλευρά βασικές προϋποθέσεις για την οικοδόμηση γνησίως αγαθών σχέσεων είναι η δέσμευση της Τουρκίας ότι θα σταματήσει την επιδίωξη καθεστωτικών αλλαγών στη Συρία, στον ρωσικό Καύκασο, στα κράτη της Κοινοπολιτείας Ανεξαρτήτων Κρατών, περιλαμβανομένης της Αρμενίας και του Τατζικιστάν. Αυτά σημαίνουν την εκδίωξη των Τσετσένων τρομοκρατών από τα ορμητήριά τους στη Τουρκία, το κλείσιμο των τουρκο-συριακών συνόρων στους τζιχαντιστές τρομοκράτες και τον τερματισμό της τουρκικής βοήθειας στον πόλεμο των Αζέρων κατά της Αρμενίας και στους ισλαμιστές πολέμιους των καθεστώτων του Τατζικιστάν, του Ουζμπεκιστάν και της Κριμαίας.

Αντίθετα, με την συνέντευξη που έδωσε ο Ερντογάν, στο πρακτορείο Τας, πριν τη συνάντησή του με τον Ρώσο πρόεδρο, θέλησε να αποκλείσει την συζήτηση αυτών των καίριων θεμάτων, δηλώνοντας ότι θα συνεχίσει την βοήθεια προς τους Τατάρους της Κριμαίας και διαψεύδοντας τις φήμες περί συνδιαλλαγής του με τον πρόεδρο Άσαντ της Συρίας, του οποίου ξαναζήτησε την απομάκρυνση, χαρακτηρίζοντάς τον και «δολοφόνο».

Οι Τούρκοι διεκδικούν, από την πλευρά τους, να δεσμευθεί η ρωσική ηγεσία ότι δεν θα υποστηρίξει κουρδικές οργανώσεις στη δημιουργία αυτόνομων περιοχών ή κρατιδίων στα σύνορα της Τουρκίας με τη Συρία και το Ιράκ και δεν θα ενθαρρύνει τους Κούρδους μαχητές στη Συρία να επιστρέψουν μαχόμενοι στην Τουρκία για να ιδρύσουν ένα ανεξάρτητο Κουρδιστάν.

Άλλη βασική ρωσική διεκδίκηση, ως προϋπόθεση σχέσεων ειλικρινούς φιλίας, είναι να δεσμευθεί η Τουρκία ότι δεν θα παραβιάζει τα όρια των συνθηκών που αφορούν στα Στενά, μεταξύ Μεσογείου και Μαύρης Θάλασσας, επιτρέποντας τη μόνιμη ανάπτυξη στη Μαύρη Θάλασσα ναυτικής δύναμης του ΝΑΤΟ, με πυραυλικά συστήματα Αιγίς, που στοχεύουν τη Ρωσία.

Επακόλουθο μιας τέτοιας συμφωνίας θα ήταν –κατά τον Helmer- ότι Ρωσία και Τουρκία δεν θα επέτρεπαν στις ΗΠΑ και στο ΝΑΤΟ να εγκαταστήσουν και εξοπλίσουν τουρκικές ένοπλες δυνάμεις με σημαία του ΝΑΤΟ στο έδαφος της Κύπρου.

Από την προεδρική συνέντευξη τύπου διεφάνη ότι, σε αντίθεση με τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της τουρκικής ηγεσίας τίποτα το σημαντικό για την μια ή την άλλη πλευρά δεν συμφωνήθηκε. Τίποτα το αξιόλογο δεν περιλάμβανε και το ανακοινωθέν για τις συνομιλίες μεταξύ των υπουργών των Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρώφ και Μεβλούτ Καβούσογλου.

Σε θέματα όπως η αναβίωση του ρωσικού αγωγού αερίου μέσω Τουρκίας και της συμφωνίας για ρωσικό πυρηνικό αντιδραστήρα στο Ακούγιου και του τερματισμού των ρωσικών οικονομικών κυρώσεων υπήρξαν γενικές συμφωνίες αρχής, για την έναρξη σχετικών ειδικών συζητήσεων, για την σταδιακή εφαρμογή τυχόν συμφωνιών.

Στον τομέα της αποκατάστασης των οικονομικών ανταλλαγών έδειξε άλλωστε να καίγεται ο Ερντογάν, υπενθυμίζοντας τον στόχο των εκατό δισεκατομμυρίων ετησίως που «η Τουρκία είναι αποφασισμένη να επιτύχει». Από της κατάρριψης του ρωσικού αεροπλάνου η Τουρκία υπέστη εμπορικές απώλειες 4,6 δις δολαρίων. Προηγουμένως ήταν σημαντικός προμηθευτής οπωροκηπευτικών και άλλων τροφίμων. Οι τουρκικές τομάτες κατελάμβαναν το 57% της ρωσικής αγοράς. Ροδάκινα, Βερίκοκα, μούρα, κρεμμύδια και αγγούρια είχαν επίσης καταλάβει δεσπόζουσα θέση.

Μετά τη ρήξη των σχέσεων η θέση των τουρκικών αγροτικών προϊόντων έχει καταληφθεί από την ευνοηθείσα ντόπια παραγωγή και από εισαγωγές από την Αρμενία, Ιράν, Ουζμπεκιστάν, Συρία, Τυνησία και Νότια Αφρική. Ρώσοι παράγοντες της αγοράς δήλωναν πως ο Ερντογάν μπορεί να λέει ό,τι θέλει, αλλά η αγορά αυτή δεν ανακτάται πλέον.

Άλλα αξιοσημείωτα της συνάντησης στην Πετρούπολη ήταν οι απολογίες του Ερντογάν για την κατάρριψη του ρωσικού αεροσκάφους, η ομολογία του ότι το κατέρριψαν πράγματι στον συριακό εναέριο χώρο και η επιμονή του να γίνει πιστευτός ότι ο ένοχος της δολοφονίας του Ρώσου πιλότου στο έδαφος της Συρίας (Τούρκος «Γκρίζος λύκος») «έχει συλληφθεί, ανακρίνεται και θα δικασθεί.»

Επίσης ο Ερντογάν διέψευσε ότι χρηματοδοτούσε, έκανε εμπόριο πετρελαίου και έστελνε όπλα στους τζιχαντιστές της Συρίας και του Ιράκ…

Τέλος διέψευσε τη φήμη ότι ρωσικές υπηρεσίες τον προειδοποίησαν για την εκδήλωση πραξικοπήματος. «Πρώτη φορά ακούω τέτοιο πράγμα –είπε. Κανείς δεν με προειδοποίησε, ούτε μυστική υπηρεσία, ούτε κανείς. Είναι ανυπόστατη φήμη.»

Τελικό συμπέρασμα των εκτιμήσεων Ρώσων διπλωματών, δημοσιολόγων και του John Helmer: Ο Ερντογάν με την πρώτη, μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, έξοδο του στη διεθνή αρένα, επιχείρησε άλλη μια από τις θεαματικές πιρουέτες εκβιασμού των συμμάχων του, στις οποίες έχει διακριθεί, ταυτόχρονα φροντίζοντας όμως να αφοπλίσει τις αντιδράσεις τους με τις δηλώσεις για βοήθεια στους Τατάρους της Κριμαίας και εναντίον συνδιαλλαγής με τον Άσαντ.

Ο Πούτιν, όπως προέκυψε από την «γλώσσα του σώματος» και την παγερή έκφραση, τον αντιμετώπισε με την ίδια επιδεικτική δυσπιστία που είχε επιφυλάξει στον Ελλαδίτη επισκέπτη του, Τσίπρα.