Περού, η χώρα των κοινωνικών αντιθέσεων

Περού, η χώρα των κοινωνικών αντιθέσεων

«Η περίοδος από τα πρώτα χρόνια του 21^ου αιώνα μέχρι το ξέσπασμα της διεθνούς χρηματοοικονομικής κρίσης αποτέλεσε τον πιο μακρύ κύκλο οικονομικής επέκτασης στην οικονομία του Περού (32 τρίμηνα συνεχόμενης μεγέθυνσης). Μεταξύ 2001 – 2008 το ΑΕΠ αυξανόταν ετησίως κατά 7% και το κατά κεφαλήν ΑΕΠ αυξήθηκε κατά 43% την ίδια περίοδο… Το Περού συγκαταλέγεται πλέον στις 20 και πλέον αναδυόμενες οικονομίες και χαρακτηρίζεται ως μία από τις χώρες με τις καλύτερες επιδόσεις στην περιοχή. Με τη μετάβασή του από ένα κράτος το οποίο διερχόταν μια βαθιά οικονομική και κοινωνική κρίση στην ισχυρή μεγέθυνση και την ιδιαίτερη αισιοδοξία, το Περού μπορεί δικαιολογημένα να χαρακτηριστεί ως μια αξιοσημείωτη ιστορία επιτυχίας (success story) στην οικονομική ιστορία».

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ*, Αποστολή στη Λίμα

Τα παραπάνω λόγια αναφέρονταν στο ενημερωτικό φυλλάδιο για την οικονομική ιστορία της χώρας που μοίρασε η κυβέρνηση του Περού σε όσους συμμετείχαν στην ετήσια σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Λίμα. Και πράγματι, όσοι αφιέρωσαν όλο το χρόνο τους στα τρία σύγχρονα και πράγματι επιβλητικά κτίρια όπου φιλοξενήθηκαν οι εργασίες (Εθνική Βιβλιοθήκη, Εθνικό Θέατρο και Κεντρική Τράπεζα) και στα ξενοδοχεία όπου διέμειναν οι αποστολές δεν θα είχε κανένα λόγο να αμφισβητήσει τα παραπάνω. Τα πανύψηλα γυάλινα κτίρια όμως αποτελούν τη μια όψη της Λίμας. Μία όψη ακόμη συναποτελούν τα ακριβά προάστια με τα φαρδιά,γεμάτα δένδρα πεζοδρόμια, όπως το Σαν Ισίντρο, που έχει ακόμη και τένις κλαμπ, γήπεδο του γκολφ, κ.α.

Υπάρχει όμως ακόμη μία πλευρά της περουβιανής πρωτεύουσας, που καταλαμβάνει την μεγαλύτερη έκταση στην πολυπληθή Λίμα των 9 εκ. ανθρώπων. Είναι οι πολύβουες και γεμάτες κόσμο γειτονιές της φτωχολογιάς, όπως το Κόμας, που δεν το άγγιξε το «περουβιανό θαύμα». Εξ ίσου ανεπηρέαστη από το «θαύμα» έμεινε κι η περουβιάνικη επαρχία. Τουλάχιστον εκείνα τα τμήματά της που δεν ισοπεδώθηκαν από τα φαραωνικά έργα και τα ορυχεία των ξένων επενδυτών, που έχουν προκαλέσει ιστορικών διαστάσεων περιβαλλοντικές καταστροφές. Πολύ πρόσφατα, τον Αύγουστο του 2015, ο συνήγορος του Πολίτη στο Περού διαπίστωσε 138 περιπτώσεις σε όλη τη χώρα οικονομικών δραστηριοτήτων που βρίσκονται σε σοβαρή σύγκρουση με το περιβάλλον και τα συμφέροντα ντόπιων κοινοτήτων ιθαγενών.

…Απάνθρωπη ανάπτυξη

Το «περουβιανό θαύμα», που υμνείται μονότονα από τον παγκόσμιο νεοφιλελευθερισμό κι όχι μόνο στην αμερικανική υποήπειρο, αποδεικνύεται απάτη διεθνών διαστάσεων, καθώς δεν έχει βγάλει από τη φτώχεια τον πληθυσμό του, με μια απλή ματιά στο Δείκτη Ανθρώπινης Ανάπτυξης του Αναπτυξιακού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών. Είναι ένα αξιόπιστος δείκτης της κοινωνικής ανάπτυξης και συνοχής καθώς κατατάσσει όλες τις χώρες του κόσμου με βάση τις επιδόσεις τους στο προσδόκιμο ζωής, τον αλφαβητισμό, την εκπαίδευση, την ποιότητα ζωής κ.α. Το Περού λοιπόν το 2014 καταλάμβανε την 82^η θέση, μεταξύ της σπαρασσόμενης από τον εμφύλιο Ουκρανίας και της Γρανάδας. Ως μέτρο σύγκρισης να αναφερθεί πως η Ελλάδα τον ίδιο χρόνο κι αφού διένυε το έβδομο συνεχέςέτος κρίσης βρισκόταν στην 29^η θέση.

Το ότι το Περού μπορεί να αποτελεί μόνο παράδειγμα προς αποφυγή κι όχι προς μίμηση φαίνεται επίσης κι από τον δείκτη Gini, που μετράει την ανισότητα στην κατανομή του εισοδήματος σε μια κλίμακα από το 0 (απόλυτη ισότητα) ως το 1 (απόλυτη ανισότητα). Το 2014 λοιπόν οι τιμές του συγκεκριμένου δείκτη στο Περού βρίσκονταν στο 0,44 (οριακά μειωμένος από το 0,49 όπου βρισκόταν μια δεκαετία πριν), όταν, και πάλι για να υπάρχει ένα μέτρο σύγκρισης, ο μέσος όρος της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήταν 0,29…

Η έκταση των ποικιλόμορφων κι όχι μόνο κοινωνικών ανισοτήτων αποτυπώνεται σε μια πολύ πρόσφατη (Οκτώβρης 2015) έκδοση της Μη Κυβερνητικής Οργάνωσης Oxfam με τίτλο,«Ανισότητα στο Περού: Πραγματικότητα και κίνδυνοι». (Εδώ ολόκληρη η έκθεση) Οι κίνδυνοι αναφέρονται στις ζοφερές προοπτικές που δημιουργεί για οικονομίες όπως του Περού η ελεύθερη πτώση των τιμών των βασικών εμπορευμάτων, με το υπονοούμενο να είναι σαφές: αν η ανισότητα δεν αντιμετωπίστηκε σοβαρά όταν οι ρυθμοί ανάπτυξης όδευαν προς τις κορυφές του πλέον δημοφιλούς τουριστικού προορισμού του Περού, του Μάτσου Πίτσου, που θα φτάσουν άραγε όταν τα έσοδα της κυβέρνησης από τα ορυχεία του χαλκού βρεθούν κι αυτά με τη σειρά τους σε ελεύθερη πτώση; Το ερώτημα δεν είναι καθόλου θεωρητικό αν αναλογιστούμε το ρόλο θρυαλλίδας που έπαιξε στην αραβική άνοιξη, το 2011, και μάλιστα στην Αίγυπτο, η απότομη άνοδος της τιμής των σιτηρών και κατ’ επέκταση του ψωμιού. Εν είδει παρενθέσεως πρόκειται για προϊόντα που αντιπροσωπεύουν δυσανάλογα υψηλό μερίδιο στο πορτοφόλι εκατομμυρίων ανθρώπων, αντίθετα με ό,τι κατά τεκμήριο συμβαίνει στη Δύση και το Βορρά, με αποτέλεσμα μια ανεπαίσθητη αύξηση για εμάς, για πολλούς άλλους να σημαίνει το πέρασμα στη ζώνη της πείνας.

Επιστρέφοντας στο Περού, αναφέρει ο βρετανική οργάνωση: «Πολλοί Περουβιανοί βρίσκονται σε μειονεκτική θέση λόγω της καταγωγής τους, του επιπέδου τους ή του φύλου τους. Αν το 2004, ένας κάτοικος της επαρχίας ήταν δύο φορές πιθανότερο να είναι φτωχός συγκρινόμενος με έναν κάτοικο των πόλεων, αυτή η πιθανότητα τώρα έχει τριπλασιαστεί. Το κενό επαρχίας/πόλεων δεν είναι ένα απομονωμένο θέμα. Οι περουβιανοί που ζουν στις Άνδεις και τη ζούγκλα έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι φτωχοί σε σχέση με όσους ζουν στην παράκτια ζώνη. Ομοίως, όσοι έχουν ως μητρική γλώσσα αυτή των ιθαγενών έχουν δύο φορές περισσότερες πιθανότητες να είναι φτωχοί».

Χωρίς ρεύμα, νερό, αποχέτευση

Η εξαθλίωση της πλειοψηφίας των 31 εκ. Περουβιανών είναι έκδηλη στις συνθήκες ζωής τους, που παραπέμπουν όχι σε θαύμα, αλλά σε Τρίτο Κόσμο. Η στέρηση μάλιστα βασικών ανέσεων είναι αποτέλεσμα της ιδιωτικοποίησης όλων των σχετικών υπηρεσιών από την εποχή της δικτατορίας του Αλμπέρτο Φουτζιμόρι, ο οποίος είναι στη φυλακή καταδικασμένος για τα αποτρόπαια εγκλήματα των ταγμάτων θανάτου επί των ημερών του. Ο Φουτζιμόρι όπως όλοι οι χουντικοί λατρεύουν το νεοφιλελευθερισμό και τους φορείς του: το ΔΝΤ και την Παγκόσμια Τράπεζα. Αναφέρει η Oxfam: «Περισσότερο από μισό εκατομμύρια νοικοκυριά δεν έχουν πρόσβαση σε ηλεκτρικό. Περισσότερα από 3,5 εκ. σπίτια είναι σε επισφαλή θέση και 2,5 εκ. έχουν βρώμικο πάτωμα. Επιπλέον εκτιμάται ότι 1 εκ. νοικοκυριά δεν είναι συνδεδεμένα στο δημόσιο δίκτυο νερού και πως 2,5 εκ. δεν έχουν αποχέτευση. Υπολογίζεται ακόμη πως 7 εκ. Περουβιάνοι δεν έχουν πρόσβαση σε ασφαλές πόσιμο νερό και πολλοί απ’ όσους έχουν πρόσβαση υποφέρουν από περιορισμένη προσφορά και κακή ποιότητα. Στις επαρχιακές περιοχές, λιγότερο από το 5% των νοικοκυριών πίνουν χλωριωμένο νερό».

Η ιδιωτικοποίηση βασικών αγαθών, όπως το νερό, κρύβει ωστόσο και μερικά απρόβλεπτα όπως η επιβάρυνση των φτωχών με υψηλότερα κόστη νερού από τους πλουσίους! Αναφέρει πάλι η έκθεση της Oxfam:«Παραδόξως, οι φτωχότεροι άνθρωποι που ζουν στις λαϊκές περιοχές της Μητροπολιτικής Λίμας, είναι αυτοί που πληρώνουν τα περισσότερα για νερό. Δεν έχουν πρόσβαση στο δημόσιο δίκτυο και προμηθεύονται από δεξαμενές πληρώνοντας έως και δέκα φορές παραπάνω απ’ όσους ζουν σε κατοικημένες περιοχές. Εκτιμάται πως το ποσοστό που αφιερώνει μια φτωχή οικογένεια από τον προϋπολογισμό της για προμήθεια νερού είναι έξι φορές μεγαλύτερο από το ποσοστό που αφιερώνει μια οικογένεια υψηλότερου εισοδήματος. Έτσι το νερό, ένας ζωτικός πόρος, γίνεται είδος πολυτελείας για τους φτωχούς»!

Πείνα και εξαθλίωση για τους πολλούς είναι επομένως η άλλη όψη του «περουβιανού θαύματος» για τους λίγους.

*(Επίκαιρα, 16-22/10/2015)