Συμβολαιακή γεωργία: Μοιάζει με τυρί, στο βάθος όμως είναι η φάκα!

Συμβολαιακή γεωργία: Μοιάζει με τυρί, στο βάθος όμως είναι η φάκα!

Ο τραπεζικός όμιλος της Πειραιώς, και ό,τι αυτός εκπροσωπεί στο ελληνικό κεφαλαιοκρατικό σύστημα, φιλοδοξεί μέσω συγκεκριμένων παρεμβάσεων να αποκτήσει ρόλο καθοριστικό, να γίνει ο τραπεζικός κρίκος-διαμεσολαβητής ανάμεσα στην παραγωγή και στα μονοπώλια του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος. Ουσιαστικά να ελέγξει το αγροτοδιατροφικό.

Του Τάσου Κανταρά*

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 15/08/2014]

Τριάντα και πάνω χρόνια σταδιακής συρρίκνωσης του τομέα αγροτικής παραγωγής της χώρας είχε αποτέλεσμα τη μείωση της συμμετοχής του σε επίπεδα κάτω του 4% στο συνολικό ΑΕΠ της χώρας. Είχε συνέπεια τη μείωση των απασχολούμενων στον πρωτογενή τομέα, από το 29% του ενεργού πληθυσμού στην προ της ένταξης στην ΕΟΚ περίοδο σε ποσοστά κάτω του 10% σήμερα. Τη δραματική μείωση του αγροτικού εισοδήματος κατά 20% μόνο την τελευταία 4ετία. Το έλλειμμα αγροτικών συναλλαγών, που έφτασε τα 4 δισ. την τελευταία διετία. Ακούγεται απίστευτο και όμως είναι αληθινό! Την τελευταία 10ετία το 25% των γεωργικών εκτάσεων εγκαταλείφθηκαν! Η ανυπαρξία στοιχειώδους εθνικού σχεδιασμού, η πολιτική παθητικής προσαρμογής στην Κοινή Αγροτική Πολιτική των κυβερνήσεων του λεγόμενου δικομματισμού, οι οποίες απλώς παρίσταναν και παριστάνουν τον τροχονόμο των όποιων κοινοτικών επιδοτήσεων, οδήγησαν σε βαθιά κρίση τον αγροτικό τομέα. Η συνολική φθίνουσα πορεία δυστυχώς είναι «εξασφαλισμένη»! Αποτυπώνεται έτσι κι αλλιώς και στο περιεχόμενο της νέας ΚΑΠ.

Η σκανδαλώδης εκχώρηση της ΑΤΕ αποτέλεσε σημαντικό πλήγμα για τους αγρότες, αλλά και ο στρατηγικός ρόλος που αναλαμβάνει ο όμιλος της Πειραιώς, στις συνθήκες της ανεπανάληπτης κρίσης που βιώνουμε, είναι αποκαλυπτικός των στοχεύσεων του συστήματος. Ο τραπεζικός όμιλος της Πειραιώς, και ό,τι αυτός εκπροσωπεί στο ελληνικό κεφαλαιοκρατικό σύστημα, φιλοδοξεί μέσω συγκεκριμένων παρεμβάσεων να αποκτήσει ρόλο καθοριστικό, να γίνει ο τραπεζικός κρίκος-διαμεσολαβητής ανάμεσα στην παραγωγή και στα μονοπώλια του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος. Ουσιαστικά να ελέγξει το αγροτοδιατροφικό σύμπλεγμα όλης της χώρας.

Ενα από τα «καινούργια» εργαλεία στην υπόθεση ελέγχου του συνόλου της παραγωγικής διαδικασίας είναι και η λεγόμενη «συμβολαιακή γεωργία». Η «συμβολαιακή γεωργία», που προωθεί η κυβέρνηση μέσω της Τράπεζας Πειραιώς, κινείται στις κατευθύνσεις της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής και υπάρχει μάλιστα σκέψη ένα ποσοστό 2% των συνδεδεμένων προϊόντων να συμπεριληφθεί ως δέλεαρ σε αυτή. Η πολιτική κατεύθυνση φαίνεται στον Κανονισμό 1308/2013 που αφορά την κοινή οργάνωση αγροτικών προϊόντων (ΚΟΑ) και στο άρθρο 168 που αναφέρεται στα προωθούμενα συστήματα συμβάσεων. Να πάρουμε υπ’ όψιν πως και το Eurogroup της 5ης Μαΐου, με σχετική μελέτη που υποβλήθηκε και εγκρίθηκε, προκρίνει το σενάριο να υπάρχουν σε δέκα χρόνια μόνο 4 μεγάλες εταιρείες που θα αναλαμβάνουν την καλλιέργεια, παραγωγή, επεξεργασία των αγροτικών προϊόντων, τα οποία θα διοχετεύουν σε μόνο μία εταιρεία με σκοπό να τα εξάγει, εξουδετερώνοντας έτσι κάθε παραγωγό που δεν θα γίνει κρίκος αυτής της αλυσίδας. Ετσι για την Πειραιώς η υπόθεση αυτή είναι μια εμπλοκή στρατηγικής σημασίας. Βροχή πέφτουν τα συμβόλαια το τελευταίο διάστημα. Συμφωνίες για βαμβάκι σε Θεσσαλία, Φθιώτιδα, Βοιωτία. Με το τρίγωνο, τραπεζικός όμιλος Πειραιώς – μεγάλη εταιρεία εκκοκκιστηρίων – παραγωγοί. Ροδάκινο σε Ημαθία, Πέλλα. Καλαμπόκι στην Ηλεία. Ηλίανθος σε Κοζάνη, Γρεβενά, Σέρρες, Δράμα. Πράσινη ελιά στη Χαλκιδική. Με τις αντίστοιχες εμπλεκόμενες εταιρείες επεξεργασίας και εμπορίας των αντίστοιχων προϊόντων. Ουσιαστικά υπηρετώντας την κατεύθυνση ελέγχου από 4 εταιρείες του συνόλου της παραγωγής, επεξεργασίας και εμπορίας των προϊόντων της χώρας.

Αξίζει να υπενθυμίσουμε πως την πολιτική αυτή προώθησε με ιδιαίτερη θέρμη ο προηγούμενος υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης, Αθανάσιος Τσαυτάρης. Πρόσωπο που είχε τη στήριξη του ΠΑΣΟΚ στη συγκυβέρνηση και υπήρξε από τους πιο θερμούς υποστηρικτές των νεοφιλελεύθερων αναδιαρθρώσεων που κυριάρχησαν τις τελευταίες δεκαετίες στην Ε.Ε.

Το πρόγραμμα της «συμβολαιακής γεωργίας» αφορά όλη την παραγωγή, εφοδιασμό και μεταποιητική αλυσίδα του αγροτικού προϊόντος. Η τράπεζα προσφέρει χρηματοδοτική «ευχέρεια» στον παραγωγό, με δανεισμό σε ιδιαίτερα υψηλό επιτόκιο (4-8%). Ο παραγωγός δεν παίρνει ρευστό χρήμα στα χέρια του αλλά με την παρεχόμενη ευχέρεια προμηθεύεται τα αναγκαία για την καλλιέργεια (φυτοφάρμακα, λιπάσματα κτλ.) από τον έμπορο-προμηθευτή που συμμετέχει και αυτός στο πρόγραμμα, ο οποίος εξοφλείται με παρακράτηση (μέσω της τράπεζας) του ποσού της οφειλής από τα χρήματα που θα πάρει ο παραγωγός από τον έμπορο ή μεταποιητή, ο οποίος επίσης συμμετέχει στο πρόγραμμα και στον οποίο, με προσυμφωνημένη από την αρχή της χρονιάς τιμή, θα πουλήσει την παραγωγή του. Η ιδέα φαντάζει δελεαστική, ιδιαίτερα σε μια εποχή που οι παραγωγοί, λόγω της κρίσης και ανόδου του κόστους παραγωγής, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα ρευστότητας.

Ομως τα πράγματα στην πράξη δεν είναι και δεν πρόκειται να εξελιχθούν τόσο ιδανικά. Η ευρεία επικράτηση αυτού του νέου συστήματος στον πρωτογενή τομέα συνιστά απόλυτη εξάρτηση του τομέα από τα μονοπώλια του αγροτοδιατροφικού συμπλέγματος. Οδηγεί σε απόλυτο έλεγχο στις επιλογές που έχουν να κάνουν με την παραγωγή των προϊόντων, το είδος, την ποσότητα, την ποιότητα, τις τιμές, το πού θα διοχετευτούν (εγχώρια ή ξένη αγορά).

Μπορεί οι όροι των συμβολαίων σήμερα να φαίνονται σχετικά ικανοποιητικοί, μέσα στο περιβάλλον μιας ζοφερής οικονομικής κρίσης στο οποίο οι μικροαγρότες δεν έχουν χρήματα, ούτε μπορούν να δανειστούν για να αγοράσουν τις «πρώτες ύλες», αφού η ΑΤΕ παραχωρήθηκε στην Τράπεζα Πειραιώς, όμως όσο το μοντέλο θα γενικεύεται η Τράπεζα Πειραιώς και οι κυρίαρχες επιχειρήσεις που εμπλέκονται θα επιδεινώνουν τους όρους. Γιατί το ζητούμενο για την Τράπεζα Πειραιώς και τους εμπόρους-μεταποιητές δεν είναι η χάραξη της αγροτικής πολιτικής της χώρας, αλλά η εξασφάλιση όσο το δυνατόν μεγαλύτερου κέρδους (να γιατί η συγκυβέρνηση δεν ήθελε τη δημόσια ΑΤΕ, για να κερδοσκοπεί σε βάρος της αγροτικής οικονομίας ο όμιλος του Σάλλα). Εξάλλου ακόμη και σήμερα η ίδια η Διεθνής Οργάνωση Τροφίμων και Γεωργίας αποκαλύπτει πως τράπεζες και εταιρείες βρίσκουν πλάγιους τρόπους για να παραβιάζουν τα δεσμευτικά συμβόλαια. Και σε μια επικρατούσα μονοπωλιακή κατάσταση ο εγκλωβισμένος παραγωγός δεν θα έχει καμιά άλλη επιλογή, καμιά διέξοδο. Θα συμβιβάζεται με τους όρους της Τράπεζας Πειραιώς και τις προτεινόμενες τιμές, οι οποίες, σημειωτέον, συμφωνούνται από την αρχή της καλλιεργητικής χρονιάς, συνήθως είναι χαμηλότερες από τις τελικές τιμές πώλησης και έτσι δεν αποδίδουν κέρδος στους αγρότες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, η περίπτωση της ΕΒΖ.

Εξάλλου η φιλοσοφία της συμβολαιακής γεωργίας είναι φιλοσοφία «ατομικών συμβάσεων» και εκ των πραγμάτων απουσιάζει οποιαδήποτε συλλογική διαδικασία. Δεν χωράει σκέψη συλλογικών υποκειμένων (σύλλογος, συνεταιρισμός) που θα έθεταν διεκδικήσεις. Η ατομική επιλογή δεν καλλιεργεί καν την ιδέα τού συνεταιρίζεσθαι, που έτσι κι αλλιώς φρόντισαν να απαξιώσουν οι κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ και της Ν.Δ. Και η ιστορική εμπειρία λέει πως ο ατομικός δρόμος είναι ο πιο αδύναμος δρόμος.

Το μέλλον του πρωτογενούς τομέα και των απασχολούμενων σε αυτόν, ιδιαίτερα στη χώρα μας, προδιαγράφεται ζοφερό. Με την εφαρμογή των αντιαγροτικών κανόνων της νέας Κοινής Γεωργικής Πολιτικής, στις προτεραιότητες της οποίας βρίσκεται η λεγόμενη συμβολαιακή γεωργία, μπορεί να οδηγηθούμε σε μια χώρα με συρρικνωμένο σε έσχατο σημείο τον πρωτογενή τομέα της και παράλληλα απόλυτα εξαρτημένο από τα συμφέροντα του κεφαλαίου και με τεράστια διατροφικά ελλείμματα. Να οδηγηθούμε σ’ ένα σύγχρονο μοντέλο μιας πυραμίδας, που οι πυλώνες της θα συγκροτούνται από τα κυρίαρχα αγροτοδιατροφικά μονοπώλια, με κεντρικό τον ρόλο-κλειδί του τραπεζικού συστήματος. Με τους εναπομείναντες αγρότες κυριολεκτικά ισοπεδωμένους, να αγκομαχούν για να επιβιώσουν σαν σύγχρονοι κολίγοι.

Πριν η κατάσταση καταστεί μη ανατρέψιμη, οι αγρότες, οι κτηνοτρόφοι, οι απασχολούμενοι στον πρωτογενή τομέα πρέπει να πάρουν την κατάσταση στα χέρια τους. Να οργανώσουν τη συλλογική τους αντίσταση. Να συντονιστούν με τα υπόλοιπα πληττόμενα λαϊκά στρώματα, έτσι ώστε να δημιουργηθεί ένα μεγάλο κοινωνικό κίνημα που θα αποτρέψει την εξάρτηση της παραγωγής της χώρας μας από τα συμφέροντα του κεφαλαίου, που θα καθορίζει το τι θα παράγει η χώρα, τι θα τρώμε, σε ποιες τιμές και σε τι ποιότητα και ποσότητα θα το τρώμε. Να συμβάλουν με τον αγώνα και με την ψήφο τους στην ανατροπή της καταστροφικής κατάστασης που βιώνουν οι ίδιοι και ο λαός μας. Γιατί η ανασύνταξη της ελληνικής γεωργίας, που πρωταγωνιστής της θα είναι ο Ελληνας παραγωγός, σε έναν συνολικά διαφορετικό προσανατολισμό της χώρας μπορεί να αποτελέσει τον καταλύτη στην προσπάθεια εξόδου της ελληνικής οικονομίας από την κρίση.

……………………………………………………………………………………

*Υπεύθυνος Αγροτικής Πολιτικής του ΣΥΡΙΖΑ