Το παράλληλο σύμπαν του Ερντογάν: από τον νεο-Οθωμανισμό στον αυταρχικό ισλαμισμό

Το παράλληλο σύμπαν του Ερντογάν: από τον νεο-Οθωμανισμό στον αυταρχικό ισλαμισμό

Στην τουρκική παράδοση, η εικόνα της «πύλης» είναι γνωστό ότι συμβολίζει την δύναμη και την κυριαρχία. Στην «Νέα Τουρκία» του προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν ενισχύεται με την εικόνα της «σκάλας», που συμβολίζει την ανάβαση «στην ευημερία και την δύναμη». Στο πλαίσιο αυτό, η νεότερη και διασημότερη σκάλα της Τουρκίας βρίσκεται στο πομπώδες καινούργιο παλάτι των 1.150 δωματίων του Ερντογάν. Κατασκευασμένη από φανταχτερό γκρι μάρμαρο, η σκάλα με τα 25 σκαλοπάτια  οδηγεί από την τελετουργική είσοδο στο ισόγειο του παλατιού μέχρι τα επίσημα προεδρικά διαμερίσματα.

Το διεθνές κοινό είχε μια πρώτη γεύση από την σκάλα του παλατιού στις 31 Οκτωβρίου, όταν οι New York Timesδημοσίευσαν μια φωτογραφία του Ερντογάν που ποζάρει μόνος του μπροστά της. Στις 12 Ιανουαρίου, η ίδια σκάλα ήταν πάλι στην πρώτη σελίδα των εφημερίδων με 16 άνδρες, ντυμένους με στολές παλαιότερων ανατολιτών πολεμιστών που κρατούσαν αντίγραφα ξιφών, ροπάλων και ακοντίων, παραταγμένους στις δύο πλευρές, οκτώ σε κάθε πλευρά. Μερικοί ήταν πνιγμένοι στις αλυσίδες και τα κράνη, με ψεύτικα μουστάκια και γένια.

Κατεβαίνοντας την σκάλα, υπό το φως των πανοπλιών των πολεμιστών - άλλες χρυσές, άλλες ασημί – ο Ερντογάν περπάτησε προς την τελετουργική πύλη για να υποδεχθεί τον καλεσμένο του, τον Παλαιστίνιο πρόεδρο Μαχμούντ Αμπάς. Χαιρέτισαν την τιμητική Προεδρική Φρουρά πριν περπατήσουν προς την βάση της σκάλας, όπου ποζάρισαν για μια φωτογραφία, σφίγγοντας τα χέρια. 

Αργότερα έγινε γνωστό ότι οι 16 άνδρες, που θύμιζαν κομπάρσους σαπουνόπερας, ήταν στρατιώτες της Προεδρικής Φρουράς και αντιπροσώπευαν τους πολεμιστές των 16 κρατών που οι Τούρκοι υποτίθεται ότι ίδρυσαν σε όλη την ιστορία τους.

Η παράξενη τελετή, χωρίς προηγούμενο στην ιστορία της Τουρκίας, έγινε αμέσως αντικείμενο σάτιρας για τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης, που την χαρακτήρισαν ρηχή, γελοία και προβληματική, ενώ τράβηξε και την προσοχή των ξένων μέσων ενημέρωσης.

Το σχετικό άρθρο των New York Times στις 19 Δεκεμβρίου είχε τίτλο «Βύθιση της Τουρκίας στην παράνοια» και έγραφε ότι, «οι προσπάθειες του Ερντογάν να καταπνίξει την κριτική και τις διαφωνίες δείχνουν ένα αυταρχικό ηγέτη που ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν».

Ο συντάκτης του άρθρου πρέπει να ήταν ικανοποιημένος με τον εαυτό του αφού είχε «πέσει μέσα», ημέρες πριν δει την σουρεαλιστική τελετή υποδοχής στην Άγκυρα.

Ο Ερντογάν ζει πραγματικά σε παράλληλο σύμπαν; Έχει χάσει την επαφή του με την πραγματικότητα;

Ο συντάκτης των New York Times είχε διαγνώσει ότι ο Ερντογάν «ζει σε ένα παράλληλο σύμπαν», μετά την κράτηση, στις 14 Δεκέμβρη, του διευθυντή της εφημερίδας Zaman, Ekrem Dumanli, και του διευθυντή του τηλεοπτικού σταθμού Samanyolu TV, Hidayet Karaca, με την κατηγορία της συμμετοχής τους σε τρομοκρατική οργάνωση. Και τα δύο μέσα ενημέρωσης είναι γνωστό ότι πρόσκεινται στο ισλαμικών καταβολών κίνημα του Γκιουλέν, στο οποίο ο Ερντογάν έχει κηρύξει τον πόλεμο. Αλλά, και πριν την συγκεκριμένη επίθεση στα φιλικά προς τον Γκιουλέν μέσα ενημέρωσης, μια σειρά περιστατικών είχε προβηματίσει πολλούς.

Ένα από τα πιο εντυπωσιακά παραδείγματα ήταν η ομιλία του σε μια συγκέντρωση των Μουσουλμάνων θρησκευτικών ηγετών της Λατινικής Αμερικής, στις 15 Νοεμβρίου, στην Κωνσταντινούπολη, όπου δήλωσε ότι την Αμερική δεν την ανακάλυψε ο Κολόμβος, αλλά οι Μουσουλμάνοι.

Σε μια άλλη αξέχαστη ομιλία, ο Ερντογάν, απευθυνόμενος στην Σύνοδο Κορυφής με θέμα «Γυναίκες και Δικαιοσύνη», στις 24 Νοεμβρίου, είπε: «Δεν μπορείτε να εξισώσετε τις γυναίκες με τους άνδρες. Αυτό είναι ενάντια στην φύση».

Εξίσου αξιοσημείωτη ήταν μια ομιλία του σε συνεδρίαση των θρησκευτικών αρχών στην Άγκυρα, στις 8 Δεκεμβρίου, στην οποία έκανε σαφές ότι είχε πάρει την αμφιλεγόμενη πρωτοβουλία να γίνει η οθωμανική τουρκική γλώσσα υποχρεωτικό μάθημα στα σχολεία. «Είτε μας αρέσει είτε όχι, η οθωμανική θα πρέπει να διδάσκεται και να μαθαίνεται σ’ αυτή τη χώρα. Αυτή η θρησκεία έχει ιδιοκτήτη, και ο ιδιοκτήτης αυτός θα διατηρήσει την θρησκεία όσο γυρίζει ο κόσμος. Καθήκον μας είναι να ζήσει αιώνια. Αν το επιτύχουμε αυτό, θα τερματισθούν οι μισαλλόδοξες συγκρούσεις. Αν απαρνηθούμε τους ρόλους που μας έχουν επιβάλλει και γίνουμε ο εαυτός μας, η δικαιοσύνη θα επικρατήσει σε ολόκληρο τον κόσμο», είχε πει ο Ερντογάν.

Ο αντι-Δυτικός, συντηρητικός, ισλαμιστικός και οθωμανικός τόνος της ρητορικής Ερντογάν εντείνεται συνεχώς.

Η λίστα ανάλογων παραδειγμάτων είναι μεγάλη. Ο φρουρός που εκπροσωπεί τους Οθωμανούς, για παράδειγμα, στην προεδρική μαρμάρινη σκάλα, δεν είναι ένας κλασσικός γενίτσαρος ούτε φοράει μια από τις νεώτερες στολές του οθωμανικού στρατού μετά την εφαρμογή των δυτικών μοντέλων τον 18^ο αιώνα. Αντίθετα, αυτός ο στρατιώτης είναι ένας Οθωμανός πολεμιστής του 16^ου αιώνα, την περίοδο της μεγαλύτερης γεωγραφικής επέκτασης της αυτοκρατορίας.

Αυτό είναι συμβολικό τού τι εννοεί ο Ερντογάν με τον όρο «Οθωμανικό πρότυπο». Αρνείται κάθε δυτική και εκσυγχρονισμένη εκδοχή του, κατασκευάζοντας μια μυθολογία για τους Οθωμανούς, η οποία δεν έχει στην πράξη καμμία τύχη να επιβληθεί στην σύγχρονη Τουρκία.

Ο Ερντογάν έχει στο νου του αυτό που αποκαλεί «στόχο του 2023», την εγκαθίδρυση δηλαδή ενός αυταρχικού ισλαμικού καθεστώτος στην Τουρκία. Για τον σκοπό αυτόν, προσπαθεί να εξασφαλίσει την στήριξη των συντηρητικών και εθνικιστικών μαζών μέσα από σλόγκαν και παράτες ενός υπερφυσικού και φανταστικού Οθωμανισμού, που είναι τόσο κιτς όσο και τα κοστούμια των φρουρών του.

Αυτό, όμως, δεν έχει να κάνει με το πραγματικό παρελθόν της Τουρκίας, όπως σημειώνει ο Istar Gozaydin, Τούρκος λόγιος, σε μια συνέντευξή του, στις 28 Δεκεμβρίου, στην Μιλιέτ: «Πρόκειται για μια νέα μορφή λαϊκής πρόσληψης της θρησκείας». Στην ουσία, ο Οθωμανισμός υπάρχει μόνο σαν όχημα που οδηγεί στον Ισλαμισμό!

Η αντιδυτική και νεο-οθωμανική ρητορεία χρειάζεται για να αλλάξει την τουρκική πολιτική κουλτούρα με τον τρόπο που θέλει ο Ερντογάν.

Ο δεύτερος σημαντικός λόγος για τα οθωμανικά και ισλαμιστικά ξεσπάσματα του Ερντογάν έχει να κάνει με τις αποκαλύψεις για διαφθορά, που ξεκίνησαν από τον Δεκέμβριο του 2013 και έχουν αποδοθεί στο κίνημα των οπαδών του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Το όλο και περισσότερο Ισλάμ στην ρητορική τού χρειάζεται για να ξεπλύνει τους λεκέδες από τις κατηγορίες για διαφθορά και από τα αποδεικτικά στοιχεία εναντίον του κόμματος και της κυβέρνησής του. Οι επόμενες γενικές εκλογές τον Ιούνιο είναι το βασικό κίνητρο των προσπαθειών του.

[Πηγή: του Kadri Gursel, 14/01/2015, Al Monitor, http://www.al-monitor.com/pulse/originals/2015/01/turkey-erdogan-palestine-abbas-welcoming-ceremony.html]

Δημοσιεύθηκε στο Hellenic Nexus τ.93, Φεβρουάριος 2015