Ο… υπέροχος κ. Ντράγκι-Τι πραγματικά σημαίνει «ποσοτική χαλάρωση»

Ο… υπέροχος κ. Ντράγκι -Τι πραγματικά σημαίνει «ποσοτική χαλάρωση»

Του ΜΩΥΣΗ ΛΙΤΣΗ*

[Πηγή: Η Οικονομία με Άλλο Μάτι, 08/02/2015]

 Ας ξεκινήσουμε από τον τελευταίο εκβιασμό του κ. Ντράγκι, του «σούπερ Μάριο» της ΕΚΤ που τόσο αγάπησαν ορισμένοι αριστεροί με το πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης που εξήγγειλε λίγο πριν τις εκλογές: Την ανακοίνωση της ΕΚΤ ότι θα πάψει να χρηματοδοτεί τις ελληνικές τράπεζες από τις 11 του μήνα, αντί 28 που ήταν προγραμματισμένο…

 Η πολιτική στόχευση σαφής. Σας κόβουμε σιγά-σιγά το οξυγόνο έως ότου υποταχθείτε ολοκληρωτικά και ξεχάσετε τα όσα υποσχεθήκατε προεκλογικά… Το ερώτημα κοινής λογικής που τίθεται είναι: πρώτον τι είδους κοινή κεντρική τράπεζα είναι αυτή που κόβει τη ρευστότητα προς το ελληνικό τραπεζικό σύστημα. Οι περισσότερες κεντρικές τράπεζες δημιουργήθηκαν στον καπιταλισμό στις αρχές του 20^ου αιώνα, προκειμένου να αποτελούν «ύστατο καταφύγιο» σε περιόδους χρηματοπιστωτικών κρίσεων, οι οποίες μάλιστα είχαν αρχίσει να πληθαίνουν..-η Αμερικανική Ομοσπονδιακή Τράπεζα Αποθεμάτων, η γνωστή  μας FED ιδρύθηκε μόλις το 1913 μετά από σειρά χρηματοπιστωτικών πανικών ιδίως αυτόν του 1907, ενώ η δική μας Τράπεζα της Ελλάδος το 1927.

 Η ΕΚΤ αντί να βοηθήσει τις ελληνικές τράπεζες ως κομμάτι των ευρωπαϊκών τραπεζών, χρησιμοποιεί τη χρηματοδότησή τους για να εκβιάσει τη νέα κυβέρνηση υπό τον ΣΥΡΙΖΑ, αφού εύκολα μπορεί να διανοηθεί κανείς το τι θα μπορούσε να συμβεί αν κάποιες από τις ελληνικές τράπεζες αντιμετώπιζαν πρόβλημα ρευστότητας.

 Το δεύτερο όσον αφορά την ΕΚΤ είναι το ότι συνδέει την χρηματοδότηση των ελληνικών τραπεζών με τη συνέχιση ενός αποτυχημένου προγράμματος(μνημόνιο) και μέτρα όπως η μείωση μισθών, η μαζική ανεργία, η κοινωνική εξαθλίωση, τα οποία ουδόλως έχουν να κάνουν με τα προβλήματα του ελληνικού τραπεζικού συστήματος, τα οποία συνδέονται με αυτά του ευρύτερου ευρωπαϊκού και που συνοψίζονται σε μία και μόνο βασική αιτία: την ελλιπή εποπτεία και την πλήρη απορρύθμιση του χρηματοπιστωτικού συστήματος διεθνώς. Ποιος δεν θυμάται το «ντοπάρισμα» δανείων μέσω τηλεφώνου; Που ήταν λοιπόν η «ανεξάρτητη» ΕΚΤ και το «ισότιμο» μέλος της Τράπεζα της Ελλάδος ως εποπτεύουσες αρχές του χρηματοπιστωτικού συστήματος,  όταν γινόταν ο χορός των δανείων, ιδιωτικών και κρατικών;

 Το... ελικόπτερο του Ντράγκι

 

Πάμε τώρα στο πακέτο που εξήγγειλε πριν τις εκλογές ο κ. Ντράγκι και το οποίο θα φθάσει στα 1,14 τρισ. ευρώ μέχρι το 2016-60 δισ. ευρώ το μήνα-με στόχο να ενισχυθεί η ρευστότητα στην ευρωζώνη, ρευστότητα η οποία υποτίθεται θα βοηθήσει τις χειμαζόμενες ευρωπαϊκές τράπεζες να αυξήσουν τις πιστώσεις, συμβάλλοντας έτσι στην ανάπτυξη της οικονομίας και την τόνωση της ζήτησης.

 Ήδη πολύ πριν ανακοινωθεί η απόφαση Ντράγκι, αρκετοί αριστεροί οικονομολόγοι και όχι μόνο, επέκριναν την ΕΚΤ που δεν ακολουθούσε το παράδειγμα της αμερικανής FED και δεν «τύπωνε» χρήμα, χρησιμοποιώντας ως απόδειξη επιτυχίας της «ποσοτικής χαλάρωσης», τους αρκετά υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης που παρουσίαζε η αμερικανική οικονομία σε σχέση με τη στασιμότητα της ευρωζώνης.

 Ας δούμε λοιπόν ορισμένες διαπιστώσεις όσον αφορά τα πολυδιαφημισμένα προγράμματα ποσοτικής χαλάρωσης και ειδικότερα αυτό της ΕΚΤ.

 Διαπίστωση πρώτη: Το πρόγραμμα αφορά την αγορά ομολόγων που έχουν ήδη εκδοθεί και στην ουσία έχουν απαξιωθεί, είτε γιατί προέρχονται από «ανυπόληπτα» κράτη, είτε από «ανυπόληπτες» επιχειρήσεις. Δεν αφορά νέες εκδόσεις. Η ΕΚΤ θα αγοράσει τα ομόλογα αυτά από τα λιμνάζοντα χαρτοφυλάκια τραπεζών, με την προσδοκία, πρώτον τα χρήματά της να πιάσουν τόπο(χωρίς κανέναν όρο προς τις τράπεζες) και δεύτερον σε μεταγενέστερη φάση τα ομόλογα αυτά να πουληθούν ξανά στη δευτερογενή αγορά σε υψηλότερες τιμές, εξασφαλίζοντάς της κάποιο κέρδος. Κέρδος μάλιστα που δεν θα επιστρέψει αυτόματα στις χώρες από τις οποίες αγόρασε ομόλογα,  αλλά θα το χρησιμοποιήσει κατά το δοκούν, όπως δείχνει η άρνηση της ΕΚΤ να δώσει στην ελληνική κυβέρνηση το 1,9 δισ. ευρώ κέρδη από τα ελληνικά ομόλογα που αγόρασε με προηγούμενα προγράμματα.

Διαπίστωση δεύτερη: Το ένα τρισεκατομμύριο ευρώ που θα διαθέσει η ΕΚΤ από πού θα προέλθει; Πρόκειται για ηλεκτρονικό χρήμα που θα δημιουργεί η κεντρική τράπεζα αγοράζοντας κάθε μήνα την προαναφερθείσα ποσότητα ομολόγων(60 δισ. ευρώ).  Τα αποθεματικά της κεντρικής τράπεζας «φουσκώνουν» με την αξία των αγορασμένων ομολόγων να προστίθεται στον ισολογισμό της κεντρικής τράπεζας.

Διαπίστωση τρίτη: Η εξαγγελία της ΕΚΤ για χρηματοδότηση των τραπεζών μέσω της αγοράς ομολόγων ύψους ενός τρισεκατομμυρίου ευρώ και πλέον, δείχνει για μία ακόμη φορά ότι λεφτά υπάρχουν. Λεφτά που δεν πάνε κατευθείαν σε κάποια παραγωγική δραστηριότητα, αλλά ρίχνονται στο χρηματοπιστωτικό σύστημα χωρίς καμιά προϋπόθεση-οι προϋποθέσεις αφορούν τα κράτη  των οποίων τα ομόλογα θα αγοράσει η ΕΚΤ και όχι τις τράπεζες που υποτίθεται με το χρήμα αυτό θα βοηθήσουν την ανάπτυξη.

 Με δύο λόγια οι ευρωπαϊκές τράπεζες παίρνουν ζεστό «ηλεκτρονικό» χρήμα από την ΕΚΤ, το οποίο χρησιμοποιούν χωρίς καμία δέσμευση ότι θα χρηματοδοτήσουν την όποια προσπάθεια ανάκαμψης.

 Που πάνε τα λεφτά...

 

Η αμερικανική εμπειρία έδειξε ότι τα λεφτά της ποσοτικής χαλάρωσης πάνε μέσω των γνωστών επενδυτικών τραπεζών σε… χρηματιστηριακές φούσκες στη Γουόλ Στριτ ή αλλού(βλέπε κινεζική αγορά ακινήτων). Έτσι εξηγείται η μεγάλη άνοδος των χρηματιστηρίων τα τελευταία χρόνια, παρά το γεγονός ότι η παγκόσμια οικονομία(συμπεριλαμβανομένης της αμερικανικής) δεν παρουσιάζει τόσο πολύ εντυπωσιακές επιδόσεις. Επιπροσθέτως η ευημερία των αριθμών δεν σημαίνει και ευημερία των… ανθρώπων. Η εξαθλίωση μεγάλου μέρους της αμερικανικής κοινωνίας, η οποία έγινε ακόμη μεγαλύτερη μετά την κρίση του 2008, ζει και βασιλεύει παρά τα τρισεκατομμύρια δολάρια που «έκοψε» η FED.

 Άλλωστε η ΕΚΤ έχει ήδη σπαταλήσει ένα τρισ. ευρώ για τη χρηματοδότηση των ευρωπαϊκών τραπεζών μέσω των έκτακτων προγραμμάτων ενίσχυσης της κεφαλαιακής τους επάρκειας(LTRO), χωρίς η πολιτική αυτή να έχει ουσιαστικό αντίκρισμα στην ανάπτυξη της οικονομίας, αφού η ευρωζώνη βυθίζεται στον αποπληθωρισμό.

Το ένα τρισ. ευρώ της ΕΚΤ θα μπορούσε να πάει κατευθείαν στην ανάπτυξη, στην εκπόνηση επενδυτικών προγραμμάτων, σε «νιού ντιλ» και ας επωφελούνταν μεγάλες ευρωπαϊκές επιχειρήσεις που θα έπαιρναν δουλειές π.χ. για έργα υποδομών, ιδιαίτερα στις φτωχότερες χώρες και περιφέρειες της ευρωζώνης. Αντ’ αυτού χρηματοδοτούνται οι τράπεζες για να στήσουν νέες φούσκες…

  Η υποσχόμενη «ποσοστική χαλάρωση» του Ντράγκι είναι μάλιστα τρεις φορές μεγαλύτερη από το περιβόητο πακέτο Γιουνκέρ των 300 δισ. ευρώ, λεφτά βέβαια που θα βρεθούν πάλι μέσω δανεισμού(μόχλευσης), αφού το πραγματικά διαθέσιμο κεφάλαιο ανέρχεται σε 21 δισ. ευρώ.

 Μία ακόμη διάσταση της απόφασης της ΕΚΤ είναι η επανεθνικοποίηση χωρίς επανεθνικοποίηση της νομισματικής πολιτικής.  Την ώρα που η Ελλάδα «παρακαλάει» την ΕΚΤ για να χρησιμοποιήσει κεφάλαια από τον ELA( Emergency Liquidity Assistance) προκειμένου να ενισχυθεί η ρευστότητα των τραπεζών, η απόφαση Ντράγκι προβλέπει ότι με την «ποσοτική χαλάρωση», η ΕΚΤ αναλαμβάνει το 20% του ρίσκου για τα ομόλογα που θα αγοράσει και οι κεντρικές τράπεζες των κρατών μελών το υπόλοιπο 80%.

 Τη στιγμή δηλαδή που υποτίθεται συζητιέται στην ευρωζώνη το πώς θα πάμε στην λεγόμενη «αμοιβαιοποίηση» χρέους, την έκδοση δηλαδή κοινών ευρωπαϊκών ομολόγων αφού το ευρώ είναι κοινό νόμισμα όπως το δολάριο είναι το νόμισμα των ΗΠΑ και η «μόνιμη επιτήρηση» των προϋπολογισμών από γραφειοκράτες των Βρυξελλών μακριά από κάθε δημοκρατική νομιμοποίηση και συζήτηση βαπτίζεται «κοινή δημοσιονομική πολιτική», η ΕΚΤ(υπό τη γερμανική πίεση που δεν θέλει ούτε το πακέτο Ντράγκι) μοιράζει τον κίνδυνο των επιλογών της ξανά στα κράτη μέλη, τα οποία όμως δεν διαθέτουν εργαλεία αυτόνομης νομισματικής πολιτικής.

Νομίσματα στα...όπλα

  

Τελευταία και όχι αμελητέα παράμετρος της «ποσοτικής χαλάρωσης» του κ. Ντράγκι είναι ο εν εξελίξει «νομισματικός πόλεμος». Την ώρα που η ΕΚΤ πριμοδοτεί νέο κύκλο υπερχαλάρωσης της νομισματικής της πολιτικής, στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού η FED  ετοιμάζεται για αύξηση των επιτοκίων. Εξέλιξη που ευνοεί την υποτίμηση του ευρώ, που μαζί με την πτώση του πετρελαίου δημιουργεί συνθήκες οικονομικής  ανάκαμψης.

 Οι Ευρωπαίοι ιθύνοντες παραπονιόντουσαν άλλωστε όταν, λίγο πριν τον Ιούλιο αρχίσει η μεγάλη πτώση πετρελαίου και ευρώ, ότι το ευρωπαϊκό νόμισμα είναι πολύ ακριβό. Τότε είχε περίπου 1,40 δολάρια, ενώ σήμερα η ισοτιμία του ευρώ είναι κοντά στα 1,13 δολάρια.

Η πρόσφατη απόφαση της Εθνικής(κεντρικής) Τράπεζας της Ελβετίας να καταργήσει το ανώτατο όριο των 1,20 ευρώ ως προς την ισοτιμία του ελβετικού φράγκου, προκαλώντας την εκτίναξη της ισοτιμίας του-προσθέτοντας ένα ακόμη πρόβλημα στους χιλιάδες δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο από την Ελλάδα μέχρι την Βοσνία, την Σερβία και την Κροατία- δείχνει ότι η εποχή του «συντονισμού» πολιτικών που ακολουθούσαν οι κεντρικές τράπεζες προκειμένου να αντιμετωπίσουν την κρίση του 2008, έχει παρέλθει και έχει αντικατασταθεί από το σώζον εαυτόν σωθήτω… Εξέλιξη που θα εντείνει τις τριβές μεταξύ Ουάσιγκτον και Βερολίνου για το ποια είναι η ενδεδειγμένη πολιτική για την επαναφορά των νομισματικών και οικονομικών ισορροπιών στον πλανήτη.

*Δημοσιογράφος-Οικονομικός Αναλυτής

Πηγές:

http://www.bbc.com/news/business-15198789

http://www.economist.com/blogs/economist-explains/2014/01/economist-explains-7

http://ciovaccocapital.com/videos/qe/qevideopartfive.html

http://dealbook.nytimes.com/2014/10/22/how-quantitative-easing-contributed-to-the-nations-inequality-problem/?_r=0

http://www.wsws.org/en/articles/2015/01/23/bank-j23.html