Γεράκια πάνω από τη Λατινική Αμερική

Γεράκια πάνω από τη Λατινική Αμερική

Παραπλανητικά είναι τα μηνύματα που έστειλε η πρόσφατη επίσκεψη του αμερικανού προέδρου Μπαράκ Ομπάμα στην Αβάνα. Όποιοι έσπευσαν να ενστερνιστούν τα συμπεράσματα περί κανονικοποίησης των σχέσεων των ΗΠΑ με το νησί της επανάστασης και πολύ περισσότερο να μιλήσουν για εξομάλυνση των σχέσεων της Ουάσινγκτον με την εκ παραδόσεως φλεγόμενη Λατινική Αμερική καλά θα κάνουν να ρίξουν το βλέμμα τους σε μια σειρά γεγονότα που προμηνύονται νέες και μάλιστα οξύτατες κοινωνικές εντάσεις στο εσωτερικό της κάθε χώρας. Σε αυτό το φόντο η επίθεση φιλίας των ΗΠΑ δεν είναι παρά προπέτασμα καπνού για να διευκολύνει στο άμεσο μέλλον μια πιο ενεργή παρέμβαση των Αμερικανών. Προς επίρρωση οι πολύ πρόσφατες εξελίξεις σε τέσσερις χώρες: Την Κούβα, την Αργεντινή, το Περού και τη Βραζιλία.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ*

Οι πολιτικές ανατροπές στην οικονομική υπερδύναμη της Λατινικής Αμερικής επιβεβαιώνουν ότι ο νεοφιλελευθερισμός είναι άρρηκτα συνδεδεμένος με πραξικοπήματα. Κι αν όχι στρατιωτικά, απλώς κοινοβουλευτικά, όπως αυτό που είναι σε εξέλιξη στη Βραζιλία κι ως κορυφή του παγόβουνου έχει την απομάκρυνση της προέδρου Ντίλμα Ρουσέφ από την προεδρία, όπου εξελέγη για δεύτερη φορά τον Οκτώβρη του 2014. Ό,τι απέτυχε λοιπόν να κάνει ο άγριος νεοφιλελευθερισμός με τις κάλπες το δρομολογεί μέσω παλατιανών πραξικοπημάτων.

Παρότι την ώρα που γράφονται αυτές οι γραμμές δεν είναι γνωστή η ψήφος των 81 γερουσιαστών, εν τούτοις η συντριπτική πλειοψηφία που σχηματίστηκε στην κάτω Βουλή με 513 ψήφους υπέρ και 137 κατά της παραπομπής της για χειραγώγηση των δημοσιονομικών μεγεθών ώστε να μη φανεί το πραγματικό ύψος του ελλείμματος, προοικονομεί μια αντίστοιχη απόφαση της Γερουσίας που θα σημάνει την απομάκρυνσή της για 6 μήνες από την προεδρία μέχρι να ολοκληρωθεί η εκδίκαση της υπόθεσής της. Το κενό θα καλύψει ο Μισέλ Τεμέρ μέχρι τώρα αντιπρόεδρος της Βραζιλίας κι επικεφαλής του συμμαχικού κόμματος PMDB, με το οποίο συνεργάστηκε το Κόμμα Εργατών για να σχηματίσει κυβέρνηση, εξασφαλίζοντας έτσι την παραμονή του στην εξουσία επί 13 συνεχή χρόνια. Τον Τεμέρ κατηγόρησε η ίδια η Ρουσέφ ως αρχιτέκτονα της συνομωσίας.

Κοινοβουλευτικό πραξικόπημα στη Βραζιλία

Το κίνητρο του 73χρονου συνταγματολόγου και φερόμενου ως κεντρώου πολιτικού Τεμέρ δεν είναι μόνο το πάθος για εξουσία. Η αβυσσαλέα πολιτική απόσταση που τον χωρίζει από την διάδοχο του Λούλα φάνηκε πεντακάθαρα το 2015 όταν το κόμμα του εξέδωσε ένα μανιφέστο με τίτλο «Γέφυρα για το μέλλον» που στην πραγματικότητα αποτελούσε παράθυρο στο παρελθόν του πιο κανιβαλικού νεοφιλελευθερισμού. Συγκεκριμένα, ζητούσε περισσότερες ιδιωτικοποιήσεις, ευέλικτες εργασιακές σχέσεις, τερματισμό της αυτόματης τιμαριθμικής αναπροσαρμογής στις συντάξεις που επιτρέπει την αύξησή τους ανάλογα με τον πληθωρισμό και μια πιο ανοιχτή στον κόσμο οικονομία. «Όλα αυτά ήχησαν σαν μουσική στα αφτιά των επενδυτών» έγραφαν πρόσφατα οι Φαϊνάνσιαλ Τάιμς. Το διάστημα που ακολούθησε οι συνεχείς υποβαθμίσεις της βραζιλιάνικης οικονομίας από τους οίκους αξιολόγησης επέτειναν την ύφεση στην οικονομία (με αποτέλεσμα το 2015 το ΑΕΠ να συρρικνωθεί κατά 3,8% καταγράφοντας τη χειρότερη πτώση των τελευταίων 25 ετών και η βιομηχανική παραγωγή κατά 6,2%) και ακολούθως την πολιτική αστάθεια για να φτάσουμε στο εν εξελίξει πραξικόπημα.

Αξίζει να ειπωθεί ότι δεν είναι η πρώτη φορά στη Βραζιλία που επιλέγεται η διαδικασία της παραπομπής ως μοχλός πολιτικών μεταβολών. Και το 1992 επίσης μια αντίστοιχη διαδικασία παραπομπής του εκλεγμένου προέδρου άνοιξε το δρόμο για την επιβολή ενός δρακόντειου νεοφιλελεύθερου (σταθεροποιητικού κατ’ ευφημισμό) προγράμματος, με ονομαστικό στόχο την αντιμετώπιση του υπερπληθωρισμού και πραγματικό την κατάργηση των κοινωνικών δικαιωμάτων και κατακτήσεων. Το ίδιο επιχειρείται και τώρα: Η απομάκρυνση της Ρουσέφ από την εξουσία θα εγκαινιάσει μια περίοδο βίαιης αφαίρεσης κοινωνικών παροχών που προσέφερε ο Λούλα κι η προστατευόμενή του στους φτωχούς της Βραζιλίας κι η εξασφάλισή τους ήταν εφικτή την προηγούμεη περίοδο λόγω της ανόδου της οικονομίας. Η ανατροπή των οικονομικών δεδομένων πλέον όμως αλλάζει και τους όρους της πολιτικής. Κι αυτή η αλλαγή ισχύει για όλη την Λατινική Αμερική: προσδιορίζεται δε από δύο βαρύνουσας σημασίας εξελίξεις: Πρώτο, την επιβράδυνση της κινέζικης οικονομίας και δεύτερο, την πτώση της τιμής των βασικών εμπορευμάτων, που αποτελούν το βασικότερο εξαγώγιμο είδος όλων σχεδόν των χωρών της αμερικάνικης υποηπείρου.

Η ύφεση στη Λατινική Αμερική δίνει το πολιτικό προβάδισμα στις πιο επιθετικές δυνάμεις των επιχειρηματικών ελίτ που έχουν ως σημαία τους τον κοινωνικό ρεβανσισμό, κλείνοντας απότομα τον κύκλο των αναδιανεμητικών πολιτικών που κυριάρχησαν τις προηγούμενες δεκαετίες. Προς επίρρωση αυτού του συμπεράσματος επίσης τα αποτελέσματα των εκλογών του πρώτου γύρου στο Περού, όπου το υψηλότερο ποσοστό της τάξης του 40% κατέγραψε η κόρη του δικτάτορα Φουτζιμόρι που εξακολουθεί να βρίσκεται στη φυλακή καταδικασμένος σε πολυετή κάθειρξη για το πραξικόπημα του 1992 και για σκάνδαλα. Το χειρότερο για τους Περουβιανούς είναι πως στο δεύτερο γύρο της 5^ης Ιουνίου έχουν να επιλέξουν ανάμεσα στον «φουτζιμορισμό» με ανθρώπινο πρόσωπο που επαγγέλλεται η Κέικο Φουτζιμόρι και σε έναν κεντρώο ονόματι Πέδρο Πάμπλο Κουτζίνσκι που βγήκε δεύτερος με ποσοστό 24% ο οποίος σπούδασε στη Οξφόρδη και στο Πρίνστον κι έκτοτε έχει δουλέψει στο ΔΝΤ, την Παγκόσμια Τράπεζα στη Γουόλ Στριτ, το Σίτι, κ.α. Εδώ προφανώς δεν υφίσταται καν μικρότερο κακό καθώς κι οι δύο υποψήφιοι εκφράζουν το απόλυτο κακό… Στην ατζέντα δε της πολιτικής ζωής του Περού της επόμενης μέρας των εκλογών, σύμφωνα με τον Εκόνομιστ, είναι μια σαρωτική μεταρρύθμιση στις εργασιακές σχέσεις που θα απελευθερώσει πλήρως τις απολύσεις. Κι αυτό παρότι ήδη το 70% των Περουβιανών εργάζεται σε κακοπληρωμένες, ανασφαλείς δουλειές του λεγόμενου άτυπου τομέα.

Ρευστό στους κερδοσκόπους από την Αργεντινή

Αντίθετα με τη Βραζιλία όπου οι οίκοι αξιολόγησης όξυναν την πολιτική κρίση, προκαλώντας αστάθεια, στην Αργεντινή οι ίδιοι οίκοι λειτούργησαν διαμετρικά αντίθετα. Για να ενθαρρύνουν την στροφή στα δεξιά που έφερε στην εξουσία τον Μαουρίσιο Μάκρι στις πρόσφατες εκλογές η μια αναβάθμιση διαδέχεται την άλλη. Το γεγονός δε ότι ο νέος αργεντίνος πρόεδρος πρωταγωνιστούσε στα Έγγραφα του Παναμά δεν ενόχλησε κανέναν, ούτε η συρρίκνωση της οικονομίας κατά 1% το 2015 ούτε κι έκρηξη του πληθωρισμού στο 30%. Θεωρήθηκαν όλα αυτά πολύ φυσιολογικά από τη στιγμή που ο νέος πρόεδρος αποφάσισε να ταΐσει τους κερδοσκόπους με ζεστό χρήμα. Από την πρόσφατη δημοπρασία ομολόγων που επανέφερε την Αργεντινή στις αγορές ομολόγων 15 χρόνια μετά τη στάση πληρωμών του 2001, και κατά την οποία το Μπουένος Άιρες ζήτησε 15 δισ. δολ. τα μισά χρήματα θα δοθούν πάλι πίσω στους πιστωτές για να αποπληρωθούν οι κερδοσκόποι! Στην πραγματικότητα πίσω από τις κραυγές του νέου υπουργού Οικονομικών Αλφόνσο Πρατ-Γκέι «η Αργεντινή επέστρεψε» κρύβεται η αρχή μιας αιμορραγίας του λαού της Αργεντινής καθώς δεκάδες δισ. θα φεύγουν από τη χώρα για να χρηματοδοτούν τους κερδοσκόπους.

Οι γύπες της κερδοσκοπίας κόβουν βόλτες πάνω και από την Κούβα. Η απόφαση της Αβάνας το Δεκέμβριο του 2015 να ρυθμίσει στο πλαίσιο της Λέσχης του Παρισιού τα διακρατικά της χρέη μετά τη στάση πληρωμών του 1986 άνοιξε την όρεξη και στους ιδιώτες πιστωτές που, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, όρισαν εκπρόσωπό τους για να αξιώσει από την Κούβα την αποπληρωμή τους. Η αποπληρωμή εκ μέρους της Κούβας των χρεών της θα προκαλέσει απώλεια πολύτιμων πόρων που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για άσκηση κοινωνικής πολιτικής. Είναι μια εξέλιξη δραματική για τα συμφέροντα του λαού της Κούβας που μόνο εξομάλυνση δεν προμηνύεται… Η επίσκεψη του Ομπάμα επομένως συμβολίζει ένα νέο γύρο απειλών για την Κούβα!

*Το άρθρο δημοσιεύθηκε στο περιοδικό Επίκαιρα την Παρασκευή 22 Απριλίου 2016