Αναζητώντας λύση στο υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας

Αναζητώντας λύση στο υπ’ αριθμόν 1 πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας

Του Γιάννη Τόλιου, διδάκτορα οικονομικών*

Η ανεργία αποτελεί κοινωνική πληγή αλλά στην Ελλάδα ….αληθινή μάστιγα. Το επίσημο ποσοστό (α’ εξάμηνο 2014) έφθασε 28% (1.500.000 σε σχέση με το πραγματικό 2.000.000 άτομα). Στις γυναίκες φθάνει 35% και στους νέους ως 25 ετών 65%. Μόλις το 10,5% των ανέργων παίρνει επίδομα ανεργίας. Οι μακροχρόνια άνεργοι ξεπερνούν 1.000.000 άτομα σε σύνολο απασχολουμένων 3,5 εκατομμύρια. Η Ελλάδα θεωρείται «πρωταθλήτρια» Ευρώπης στην ανεργία, ενώ στους νέους «πρωταθλήτρια» κόσμου.! Βασικοί κλάδοι παραγωγής, όπως βιομηχανία, κατασκευές, γεωργία, μεταφορές, καθώς υπηρεσίες, εμπόριο και τουρισμός, υπάρχει μεγάλη καθίζηση θέσεων εργασίας. Από την άλλη 150.000 νέοι επιστήμονες βιώνουν τη «μεταναστευτική περιπλάνηση» στο εξωτερικό.!

Βασική αιτία έκρηξης της ανεργίας, εκτός από την κρίση του συστήματος, η οποία όπως έλεγε κι ο Μαρξ «αυξάνει τον εφεδρικό στρατό της εργασίας», είναι οι πολιτικές Μνημονίου. Η δραστική μείωση μισθών-συντάξεων, υπερφορολόγηση  λαϊκών εισοδημάτων και μείωση δημοσίων και ιδιωτικών επενδύσεων, συρρίκνωσαν τη ζήτηση, την παραγωγή και το ΑΕΠ, αύξησαν τις  απολύσεις, τα «λουκέτα» μικρομεσαίων-επιχειρήσεων, ενώ η ελαστικοποίηση των εργασιακών σχέσεων, η αυξανόμενη εντατικοποίηση, οι απολύσεις και «διαθεσιμότητες» στο δημόσιο, κά, σε συνδυασμό με τη μείωση των εξαγωγών, την έφεραν σε πρωτοφανή ύψη. Οι προοπτικές είναι δυσοίωνες, δεδομένου ότι το 2014 θα συνεχιστεί η συρρίκνωση της παραγωγικής βάσης (βιομηχανίας, αγροτικής οικονομίας, κατασκευών, κά).

Πολιτικές «ανακύκλωσης» ανεργίας και «ευχέλαια» ανάπτυξης

Οι μνημονιακές κυβερνήσεις εκτός από το γνωστό «εμπόριο ελπίδων» σε παραμονές εκλογών, εφαρμόζουν προγράμματα «ανακύκλωσης» ανεργίας, παράλληλα με ….«ευχέλαια ανάπτυξης». Το Μάϊο 2012, ο Α.Σαμαράς υποσχέθηκε μείωση ανεργίας κατά 10 ποσοστιαίες μονάδες σε 5 χρόνια, ενώ το Μάϊο 2014, αύξηση νέων θέσεων εργασίας κατά 870.000 ως το 2021, επενδύσεις 55 δις και ρυθμούς ανάπτυξης 3-3,5% τα επόμενα χρόνια. Για να φανούν οι υπερφίαλες εξαγγελίες σημειώνουμε ότι με τυπική «ελαστικότητα απασχόλησης-παραγωγής» 0.3, μια αύξηση της απασχόλησης κατά 30% στον ιδιωτικό τομέα, προϋποθέτει ρυθμούς ανάπτυξης του 11-12% ως το 2021, κάτι που ούτε η Κίνα μπορεί να πετύχει. Αντίθετα σύμφωνα με το Ινστιτούτο Εργασίας ΓΣΕΕ-ΑΔΕΔΥ, για να αναπληρωθούν 1 εκατ. θέσεων εργασίας που χάθηκαν μετά το 2010 θα χρειαστούν ρυθμοί αύξησης ΑΕΠ 3,5%-4% για 12 χρόνια (ως 2025). Ωστόσο οι προβλεπόμενοι ρυθμοί από διεθνείς φορείς είναι 1,5%-1,8% ως 2025, ενώ με βάση εκτιμήσεις του «Διεθνούς Γραφείου Εργασίας» για επιστροφή της απασχόλησης στα προ κρίσης επίπεδα, θα χρειαστούν, με βάση τα σημερινά δεδομένα, τουλάχιστον 20 χρόνια.!

Δυστυχώς τα διάφορα «προγράμματα» απασχόλησης λειτουργούν στην πράξη ως προγράμματα «αναπαραγωγής ανέργων» αφού αφορούν κυρίως θέσεις εργασίας μερικών μηνών και συνδέονται με έντονα φαινόμενα «διαπλοκής». Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΑΕΔ, στο σύνολο των προγραμμάτων κατάρτισης μόλις 20% των συμμετασχόντων βρήκε σταθερή δουλειά, ενώ από τα κονδύλια κατάρτισης 40%-50% χάνεται στους ατραπούς των μεσαζόντων και της γραφειοκρατίας. Επίσης τα σχέδια αναδιοργάνωσης του ΟΑΕΔ δεν είναι για αναβάθμιση, αλλά διάλυση και μεταφορά της συνολικής «πίτας» διαχείρισης των προγραμμάτων κατάρτισης και επιδομάτων ανεργίας ύψους 3 δις από εθνικούς και κοινοτικούς πόρους, σε ιδιωτικούς φορείς, κυρίως ΚΕΚ, κά.

Τέλος τα νεοφιλελεύθερα δόγματα για μείωσης της ανεργίας με «ελαστικές σχέσεις εργασίας», μειώσεις μισθών, ιδιωτικοποιήσεις, κά, στην πραγματικότητα έχουν αντίθετο αποτέλεσμα. Η μερική απασχόληση, η παραβίωση του 8ωρου, η εντατικοποίηση εργασίας, κά, εξοικονομούν «ζωντανή εργασία» και μειώνουν θέσεις απασχόλησης, όπως και οι ιδιωτικοποιήσεις, ενώ η μείωση μισθών και εργοδοτικών εισφορών, η «μαύρη» και ανασφάλιστη εργασία, η επιδότηση θέσεων απασχόλησης, κά, αυξάνουν την κερδοφορία, χωρίς ωστόσο να διασφαλίζουν δημιουργία νέων και μόνιμων θέσεων εργασίας.

Μείωση ανεργίας με όχημα την παραγωγική ανασυγκρότηση

Η δραστική μείωση της ανεργίας στο ορατό μέλλον, προϋποθέτει ένα μεταβατικό οικονομικό πρόγραμμα προοδευτικής εξόδου από την κρίση, με κύριο στόχο την πλήρη απασχόληση και σταθερή άνοδο της λαϊκής ευημερίας. Μια φιλολαϊκή κυβέρνηση για αναχαίτιση της ανεργίας, θα χρειαστεί δύο ειδών μέτρα. Πρώτον, ακύρωση Μνημονίου, ανακοπή αύξησης ανεργίας και στήριξης ανέργων και δεύτερον, ενεργητικά μέτρα μεσοπρόθεσμου χαρακτήρα, για τόνωση ζήτησης, ενίσχυση ανάπτυξης και αύξηση θέσεων εργασίας

Στα πρώτα χρειάζεται αυστηρός έλεγχος απολύσεων και επαναφορά επιδόματος ανεργίας στα προ κρίσης επίπεδα (461 €), με επιμήκυνση του χρόνου επιδότησης στα δύο χρόνια, καθώς και μείωση του χρόνου εργασίας χωρίς μείωση αποδοχών, όπως επίσης αύξηση κατώτατων μισθών στα προ κρίσης επίπεδα (751 €). Στα δεύτερα, χρειάζεται πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης, με κλαδικές πολιτικές και προώθηση καινοτομιών για παραγωγή ανταγωνιστικών προϊόντων και παράλληλα δημόσια προγράμματα κατάρτισης και επαγγελματικής εκπαίδευσης. Επίσης χρειάζεται επεξεργασία προγραμμάτων απασχόλησης ανέργων στον κοινωνικό τομέα (υγεία-πρόνοια-παιδεία), στις υποδομές, προστασία περιβάλλοντος, κά. Βασικός φορέας σε ρόλο «εργοδότη ύστατης καταφυγής» πρέπει να είναι το ευρύτερο δημόσιο (κεντρική διοίκηση, ΠΔΕ, Αυτοδιοίκηση και ΔΕΚΟ). Απαιτούνται επίσης προγράμματα ανάταξης και ανάπτυξης βιώσιμων μικρομεσαίων επιχειρήσεων για δημιουργία νέων θέσεων εργασίας, στήριξης κοινωνικής και αλληλέγγυας οικονομίας, ιδιαίτερα συνεταιρισμών και άλλων συλλογικών μορφών, διάσωση επιχειρήσεων με «αυτοδιαχειριστικά» σχήματα και διατήρηση των θέσεων εργασίας. Επιστροφή βιώσιμων ΔΕΚΟ στο δημόσιο και επέκταση τους σε στρατηγικούς τομείς, δημιουργώντας ευρύτερα παραγωγικά συμπλέγματα (αγροτοδιατροφικό, ενεργειακό, ναυπηγοεπισκευαστικό, κά), καθώς οικονομίες κλίμακας, με πολλαπλασιαστικές επιπτώσεις στην απασχόληση. Τέλος διαμόρφωση σταθερού επιχειρηματικού πλαισίου για μεγάλες ιδιωτικές επιχειρήσεις (εργασιακών δικαιωμάτων, φορολογίας, πολιτικής ανταγωνισμού, κά) για προώθηση επενδύσεων και νέες θέσεις εργασίας.

Κρίσιμο ρόλο στην αποκλιμάκωσης της ανεργίας και την προώθηση της παραγωγικής ανασυγκρότησης, θα παίξουν η εισοδηματική πολιτική στήριξης της αγοραστικής δύναμης μισθών-συντάξεων και λαϊκών εισοδημάτων, η πολιτική παροχής πιστώσεων με αναπτυξιακά και κοινωνικά κριτήρια από το τραπεζικό σύστημα που πρέπει να είναι υπό δημόσιο και κοινωνικό έλεγχο, καθώς και εφαρμογή ενεργητικής και πολυδιάστατης εξωτερικής πολιτικής, ισότιμων και αμοιβαία επωφελών οικονομικών σχέσεων με όλες τις χώρες. Οι οικονομικοί πόροι για την παραγωγική ανασυγκρότηση και τη δραστική μείωση της ανεργίας σε ορίζοντα 5ετίας διασφαλίζονται με διαγραφή του μεγαλύτερου μέρους του χρέους, με πάταξη της φοροδιαφυγής και φοροκλοπής των «εχόντων», με διασφάλιση αποταμιεύσεων και παροχή ρευστότητας στις επιχειρήσεις, με αξιοποίηση εξωτερικών πόρων χωρίς υποθήκες στην εθνική κυριαρχία, καθώς και από την ίδια την ανάπτυξη, την παραγωγή νέου εισοδήματος και πλούτου από τους εργαζόμενους, που πρέπει να έχουν και αποφασιστικό ρόλο στη λήψη και εφαρμογή του προγράμματος παραγωγικής ανασυγκρότησης.  

(*) δημοσιεύτηκε στην «Ελευθεροτυπία», 3.9.14