Μια πολυπαραμετρική εξίσωση

Μια πολυπαραμετρική εξίσωση

Του Γ. Καπόπουλου

[Πηγή: ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 04/09/2014]

Ποιο είναι το κύριο μέτωπο εξελίξεων στην ευρύτερη Μέση Ανατολή; Παρά τις τηλεοπτικές εντυπώσεις, δεν ήταν ούτε η πρόσφατη σύγκρουση στη Γάζα, ούτε η προσπάθεια ανάσχεσης της επέκτασης του Ισλαμικού Κράτους στη Συρία και στο Ιράκ.

Το κύριο μέτωπο δεν είναι άλλο από τη διαπραγμάτευση του Ιράν με τις ΗΠΑ. Οχι τόσο την επίσημη διαπραγμάτευση των πέντε μονίμων μελών του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ συν τη Γερμανία με την Τεχεράνη, με στόχο την επίτευξη συμφωνίας για το πυρηνικό πρόγραμμα της χώρας, που θα επιτρέψει χαλάρωση των κυρώσεων, όσο μια άτυπη διμερή διαπραγμάτευση μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ για τη συνολική εξέλιξη των διμερών σχέσεων. Μια διαπραγμάτευση που άρχισε να διεξάγεται το 2013 με πλήρη μυστικότητα, και πριν από την εκλογή του Ρουχανί, στο Ομάν, από τη θεαματική πρόοδο της οποίας προέκυψε και η αναζωογόνηση των Συνομιλιών 5 συν 1.

Το Ισραήλ άμεσα ενδιαφερόμενο και θιγόμενο από την προοπτική πλήρους προσέγγισης ΗΠΑ-Ιράν βρίσκεται σε αμηχανία, ενώ παρόμοιο κλίμα επικρατεί στη Σαουδική Αραβία, τα Εμιράτα και την Τουρκία.

Μόνον όταν ξεκαθαρίσει ο ορίζοντας στις σχέσεις Ουάσιγκτον-Τεχεράνη θα μπορέσουν να διαμορφωθούν οι νέες ισορροπίες ανάμεσα σε Σουνίτες και Σιίτες-Αλαουίτες στην ευρύτερη Μέση Ανατολή και να κριθεί η επιβίωση ή όχι της Συρίας και του Ιράκ στα σημερινά σύνορα, να ορισθεί το πλαίσιο, δηλαδή το βάθος και το εύρος της χειραφέτησης των Κούρδων, αλλά και οι εξελίξεις στην κεντρική σκηνή του Μεσανατολικού, στη Γάζα και τη Δυτική Οχθη.

Τι θα πράξει το ευρύ μέτωπο ανησυχούντων και δυσαρεστημένων από μια συνολική προσέγγιση ΗΠΑ-Ιράν από τη Σαουδική Αραβία και τα Εμιράτα συν το Κατάρ, το Ισραήλ και την Τουρκία; Θα αναζητήσει παρά τον ετερόκλητο χαρακτήρα του μια de facto συνεργασία;

Θα επιχειρήσουν η Σαουδική Αραβία συν τα κράτη του Κόλπου και η Τουρκία να βρουν το δικό τους Modus Vivendi με την Τεχεράνη; Θα μπει η Τουρκία στον πειρασμό στην περίπτωση που το Ιράν και οι φιλικές προς αυτό δυνάμεις στη Συρία και το Ιράκ ακυρώσουν τα οράματα στρατηγικού βάθους του πρωθυπουργού Νταβούτογλου να αξιοποιήσει τη θέση της στο ΝΑΤΟ διευκολύνοντας τις ΗΠΑ στη στήριξη του Αζερμπαϊτζάν αλλά και στην υποδαύλιση αστάθειας στην Τσετσενία, στο Νταγκεστάν και στην Κεντρική Ασία;

Μέχρι να ξεκαθαρίσει ο ορίζοντας της προσέγγισης Ουάσιγκτον-Τεχεράνης δεν θα πρέπει να περιμένουμε σημαντικές εξελίξεις στην ευρύτερη Μέση Ανατολή, ούτε ως προς το μέλλον του Ισλαμικού Κράτους, ούτε στην αναζήτηση λύσης στο Παλαιστινιακό.

Τούτων λεχθέντων, τη βαρύτητα της διμερούς διαπραγμάτευσης ΗΠΑ-Ιράν την αναδεικνύει και το γεγονός ότι τα δύο ισχυρότερα λόμπι στην Ουάσιγκτον, το φιλοϊσραηλινό και το σαουδαραβικό, που κατά καιρούς έχουν επηρεάσει αποφασιστικά τις επιλογές του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δεν έχουν κατορθώσει να επιβραδύνουν τις εξελίξεις.

Εάν και όταν υλοποιηθεί η πλήρης εξομάλυνση των σχέσεων ΗΠΑ - Ιράν, θα πρόκειται για μια ανατροπή στις περιφερειακές και τις παγκόσμιες ισορροπίες ανάλογη της προσέγγισης των Νίξον-Κίσσινγκερ το 1971-2 με την Κίνα του Μάο Τσε Τουγκ.

Η διαπραγμάτευση Ουάσιγκτον - Τεχεράνης εκ των πραγμάτων επιταχύνεται, καθώς ο νέος Ψυχρός Πόλεμος με την Ρωσία υπαγορεύει στις ΗΠΑ τη μεγίστη δυνατή εκκαθάριση εκκρεμοτήτων σε άλλα μέτωπα, ώστε να μην μπορεί η Μόσχα να προχωρήσει σε ελιγμούς αντιπερισπασμού μέσω διμερούς προσέγγισης με το Ιράν ή την Τουρκία ή ακόμη και με τη Σαουδική Αραβία.

Το μικρότερο περιθώριο ελιγμών στη διαμόρφωση του νέου τοπίου στην ευρύτερη Μέση Ανατολή φαίνεται να το έχει η ισχυρότερη στρατιωτική περιφερειακή δύναμη, το Ισραήλ.

Τα όρια των λόμπι

Τούτων λεχθέντων, τη βαρύτητα της διμερούς διαπραγμάτευσης ΗΠΑ - Ιράν την αναδεικνύει και το γεγονός ότι τα δύο ισχυρότερα λόμπι στην Ουάσιγκτον το φιλοϊσραηλινό και το σαουδαραβικό, που κατά καιρούς έχουν επηρεάσει αποφασιστικά τις επιλογές του Λευκού Οίκου και του Στέιτ Ντιπάρτμεντ, δεν έχουν κατορθώσει να επιβραδύνουν τις εξελίξεις.