«Τα κυρίαρχα ΜΜΕ είναι το όχημα του νεοφιλελευθερισμού»

«Τα κυρίαρχα ΜΜΕ είναι το όχημα του νεοφιλελευθερισμού»

Συνέντευξη του Τζορτζ Μόνμπιο

Στον Τάσο Τσακίρογλου

[Πηγή: Ελεύθερη Ελλάδα, 14/09/2014]

Ο Τζορτζ Μόνμπιο χρησιμοποιεί ένα μαχητικό είδος αρθρογραφίας για να φέρει στο επίκεντρο του δημόσιου ενδιαφέροντος θέματα όπως η περιβαλλοντική υποβάθμιση, η ανάγκη προστασίας του δημόσιου χώρου, αλλά και το άνοιγμα της εισοδηματικής ψαλίδας και οι τρομακτικές ανισότητες. Στη συνέντευξή του στην «Εφ.Συν.» τονίζει τον ιδιαίτερο ρόλο που παίζουν η ιδεολογία και οι αξίες, τομείς τους οποίους, όπως λέει, ελέγχει απόλυτα το κεφάλαιο, μέσω των ΜΜΕ και δεξαμενών σκέψης που διαμορφώνουν την κοινωνική συνείδηση.

• Εχετε πει ότι «οι πλούσιοι θέλουν να μας κάνουν να πιστέψουμε ότι ο πλούτος τους είναι καλό για όλους μας». Στην πραγματικότητα θέλουν να πιστέψουμε ότι η ανισότητα είναι ένα βασικό στοιχείο της φυσικής τάξης πραγμάτων. Πώς μπορούμε να αντισταθούμε σ’ αυτή την ψευδαίσθηση;

Πρώτα απ’ όλα πρέπει να κατανοήσουμε τι είναι αυτό που μας λένε. Νομίζω ότι πολύ συχνά δεν είμαστε καλοί στο να καταλαβαίνουμε το πλαίσιο των κυρίαρχων «φωνών». Με τη λέξη «πλαίσιο» εννοώ τη νοητική δομή πίσω από μια ιδέα. Δεν αντιλαμβανόμαστε πώς έχει διαμορφωθεί αυτό το πλαίσιο και έτσι το επαναλαμβάνουμε ασυνείδητα, χρησιμοποιώντας την ίδια γλώσσα μ’ αυτούς που το διαμόρφωσαν, προκειμένου να επιβάλλουν τις ιδέες τους. Υπάρχει ένα τεράστιο δίκτυο δεξαμενών σκέψης (think tanks) παντού στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, με τεράστια χρηματοδότηση, από τις μεγάλες επιχειρήσεις και τους πλούσιους. Αυτές οι δεξαμενές εσκεμμένα διαμορφώνουν διαρκώς ιδέες, τις οποίες αποδεχόμαστε χωρίς να το ξέρουμε. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούμε έννοιες όπως «η δημιουργία πλούτου», η οποία περιγράφει τους πλούσιους. Δεν τους χαρακτηρίζουμε πλέον πλούσιους, αλλά «δημιουργούς πλούτου», παρότι αυτοί οι άνθρωποι πολύ συχνά καταστρέφουν τον πλούτο σε μεγάλη κλίμακα, όπως έδειξε και η χρηματοπιστωτική κρίση. Στην Ελλάδα γνωρίζετε καλά με ποιον τρόπο διάφοροι πλούσιοι καταστρέφουν τον δημόσιο πλούτο. Το ίδιο συμβαίνει και στη Βρετανία. Αυτούς τους ανθρώπους δεν τους χαρακτηρίζει η επιχειρηματικότητα, αλλά μια οικονομία βασισμένη στην κερδοσκοπία και στα δάνεια. Παρ’ όλα αυτά μιλάνε για μια «επιχειρηματική οικονομία», κάτι που δεν υπάρχει στην πραγματικότητα. Αυτές λοιπόν οι δεξαμενές σκέψης χρηματοδοτούνται από τις επιχειρήσεις και τους πλούσιους και εμείς είμαστε τα θύματά τους. Αυτό είναι το πρώτο που πρέπει να καταλάβουμε για να αντισταθούμε.

• Και στη συνέχεια;

Δεύτερο, να καταλάβουμε τι ακριβώς κάνουν αυτοί οι «λαγοί». Δεν εμφανίζονται από το πουθενά, αλλά τους αμολάνε συγκεκριμένοι άνθρωποι για συγκεκριμένους λόγους. Τρίτον, να φτιάξουμε το δικό μας πλαίσιο, το οποίο θα αφηγείται την ιστορία με διαφορετικό τρόπο.

• Πιστεύετε ότι η τωρινή κρίση βοηθά τους ανθρώπους να δουν πιο καθαρά τις αδικίες και τις ανισότητες στην κοινωνία και ότι δημιουργεί ένα γόνιμο έδαφος για πιο ριζοσπαστικές ιδέες;

Αυτή είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα ερώτηση. Θα υποθέταμε ότι η απάντηση είναι «ναι, φυσικά». Ωστόσο σε πολλές χώρες δεν ισχύει αυτό. Τα τελευταία χρόνια υπήρξαν πολλά κινήματα που εξέφρασαν την οργή ως συνέπεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης και της λιτότητας, αλλά δυστυχώς δεν είχαν διάρκεια. Ξέφτισαν. Στη Βρετανία είχαμε ένα πολύ εντυπωσιακό κίνημα, το Occupy UK, το οποίο οργάνωσε διαμαρτυρίες και καταλήψεις δρόμων και έδωσε δημοσιότητα στα θύματα της κρίσης. Στο τέλος, όμως, ξεθώριασε και χάθηκε. Σήμερα υπάρχουν ελάχιστες διαμαρτυρίες. Θα έλεγα ότι μου μοιάζει σαν μυστήριο. Υπάρχει όμως μια πιθανή εξήγηση.

• Ποια είναι αυτή;

Πρώτον, ότι χάσαμε τις οργανώσεις διαμαρτυρίας, οι οποίες παλιότερα κινητοποιούσαν τον κόσμο, όπως τα συνδικάτα. Αυτά είναι πλέον πολύ αδύναμα. Ταυτόχρονα δεν έχουμε άλλες οργανώσεις που να μπορούν να συντηρήσουν αυτές τις κινητοποιήσεις. Οι άνθρωποι μοιάζουν να ενδιαφέρονται μόνο για την προσωπική τους ζωή. Δεν δείχνουν διατεθειμένοι να εκτεθούν στον κίνδυνο διώξεων, φυλάκισης ή κακοποίησης από την αστυνομία. Εάν συμβαίνει αυτό, σημαίνει ότι η καταστολή νίκησε. Δεν θέλω να το πιστεύω.

• Η κυρίαρχη αφήγηση του νεοφιλελευθερισμού μάς λέει ότι οι δημόσιες υπηρεσίες πρέπει να ιδιωτικοποιηθούν, οι δημόσιες δαπάνες να περικοπούν και οι επιχειρήσεις να απελευθερωθούν από κάθε κοινωνικό έλεγχο. Το αποτέλεσμα που βλέπουμε είναι απλώς τα ερείπια του Κράτους Πρόνοιας. Πιστεύετε ότι μπορεί να υπάρξει αντίσταση και πώς;

Είναι απίστευτο το πόσο αντιστέκεται ο νεοφιλελευθερισμός, τη στιγμή που έχει καταρρεύσει και στην πράξη και από άποψη αρχών και ηθικά. Παρ’ όλα αυτά παραμένει η κυρίαρχη ιδεολογία. Αυτό αποτελεί την άλλη πλευρά που συζητούσαμε, για τις κινητοποιήσεις. Ομως πώς μπορεί και στέκεται ακόμα μια χρεοκοπημένη ιδεολογία; Αυτό που ζούμε σήμερα οφείλεται στην απορρύθμιση των τραπεζών από τον νεοφιλελευθερισμό και στην εκπτώχευση του κράτους, που ο τελευταίος επέβαλε για να σώσει με τεράστια ποσά τις τράπεζες. Τα κράτη έδωσαν μυθικά ποσά για τη νεοφιλελεύθερη καταστροφή του ίδιου του κράτους. Αυτή η αντίφαση θα έπρεπε να τον είχε σκοτώσει τον νεοφιλελευθερισμό. Θα πρέπει όμως να καταλάβουμε ότι ο νεοφιλελευθερισμός δεν είναι απλώς μια ιδέα που ανταγωνίζεται με άλλες ιδέες. Πρέπει να αντιληφθούμε ότι υποστηρίζεται από την εξουσία και τον πλούτο. Είναι μια ιδεολογία που ωφελεί αυτούς που την υποστηρίζουν και χρησιμοποιεί ως όχημα τα κυρίαρχα ΜΜΕ.

• Πόσο ανάγκη έχουμε για ανεξάρτητη ενημέρωση και ανεξάρτητα ΜΜΕ; Ξέρουμε ότι αυτά ανήκουν στους μεγιστάνες του πλούτου.

Αυτό είναι ένα παγκόσμιο πρόβλημα. Ενας μικρός αριθμός δισεκατομμυριούχων και επιχειρήσεων ελέγχει τα ΜΜΕ και επηρεάζει την κοινωνία. Είναι άνθρωποι με εντελώς διαφορετικά συμφέροντα από τα δικά μας. Ετσι τα ΜΜΕ αποτελούν ένα πολύ μεγάλο μέρος του προβλήματος. Υπήρξε κάποια στιγμή η ελπίδα πως η ψηφιοποίηση θα εκδημοκράτιζε τα ΜΜΕ και ότι αυτά δεν θα μονοπωλούνταν πλέον από τους δισεκατομμυριούχους. Ομως αυτή η ελπίδα δεν έγινε πραγματικότητα. Και παρότι εκατομμύρια άνθρωποι είναι δραστήριοι στα κοινωνικά μέσα, τα παραδοσιακά ΜΜΕ κυριαρχούν ακόμα στη διαμόρφωση της πολιτικής αφήγησης. Γι’ αυτό πρέπει να βρούμε τα μέσα να το «σπάσουμε» αυτό. Δεν έχω τη λύση, αλλά πρέπει να τη βρούμε.

• Τα προβλήματα που δημιούργησε η παρούσα κρίση έχουν, κατά κάποιο τρόπο, «κρύψει» το μεγάλο θέμα των ημερών μας: τους κινδύνους για το περιβάλλον και τον πλανήτη, κάτι που σήμερα θεωρείται πολυτέλεια. Πιστεύετε ότι το θατσερικό δόγμα ότι «σκοπός μας είναι να αλλάξουμε τα αισθήματα και την ψυχή των ανθρώπων» αποδεικνύεται τελικά επιτυχημένο;

Αυτό αποτελεί το πρόβλημα που βρίσκεται πίσω απ’ όλα αυτά που συζητάμε. Υπήρξε μια συνειδητή προσπάθεια να αλλάξουν οι κοινωνικές αξίες και νομίζω ότι υπήρξε επιτυχημένη. Η Δεξιά αντιλήφθηκε ορισμένα πράγματα που η Αριστερά αδυνατούσε να συλλάβει και αυτό αποτελεί μια μεγάλη αποτυχία για τους προοδευτικούς σε όλο τον κόσμο. Είναι κάτι που δεν αφορά μόνο την πολιτική, αλλά τις υποκείμενες αξίες. Εάν πιέζεις για συγκεκριμένες αξίες, ο κόσμος τελικά μετακινείται στο φάσμα. Από τη μία πλευρά αυτού του φάσματος είναι η εξουσία, η φήμη, ο πλούτος και η εξωτερική μας εικόνα, δηλαδή το πώς φαινόμαστε στα μάτια των άλλων. Στην άλλη πλευρά βρίσκονται αξίες, όπως το να νιώθεις καλά με τον εαυτό σου, οι άλλοι να σε αποδέχονται όπως είσαι, να επενδύεις στους ανθρώπους, την οικογένειά σου και την κοινότητα, αλλά και να αποσπάς ευχαρίστηση από την εγγενή ποιότητα της ζωής και από το φυσικό κόσμο. Να έχουμε ενσυναίσθηση και να μπαίνουμε στη θέση των άλλων. Αυτό που βλέπουμε όμως είναι ότι οι περισσότεροι άνθρωποι δεν νοιάζονται για τον φυσικό κόσμο και τους άλλους που υποφέρουν, δεν ενδιαφέρονται για την κοινωνική δικαιοσύνη και τα ανθρώπινα δικαιώματα.

• Και οι ιδέες της Αριστεράς. Τι λέτε για τις προοπτικές της;

(Γελά παρατεταμένα) Τι η Αριστερά; Το ερώτημα είναι «πού βρίσκεται η Αριστερά;». Στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες σήμερα, όπως και στις ΗΠΑ και σε άλλα πλούσια κράτη, το ερώτημα που πρέπει να τεθεί μετ’ επιτάσεως είναι: «Πού βρίσκεται η Αριστερά;». Για παράδειγμα στη Βρετανία έχουμε το Εργατικό Κόμμα, το οποίο βρίσκεται πιο δεξιά από τους Συντηρητικούς. Και αυτό φαίνεται να ισχύει για τα περισσότερα αριστερά κόμματα. Το ίδιο συμβαίνει με τους Δημοκρατικούς στις ΗΠΑ ή με τους Σοσιαλιστές στη Γαλλία. Οπου και εάν κοιτάξεις, θα δεις ότι το πολιτικό φάσμα κινείται όλο και πιο πολύ προς τα δεξιά.

• Μέχρι και την Ακροδεξιά.

Ναι, βέβαια. Στην Ελλάδα έχετε τη Χρυσή Αυγή και αυτό είναι πραγματικά απίστευτο, δεδομένης της ιστορίας σας. Εμείς στη Βρετανία έχουμε το UKIP του Νάιτζελ Φάραντζ, με εθνικιστικά στοιχεία και αντίστοιχη ρητορική. Είναι μια ισχυρή τάση σε όλη την Ευρώπη. Αυτή η κατάσταση δημιουργήθηκε από τις δεξιές πολιτικές, οι οποίες κατέστρεψαν τις προοπτικές οικονομικής επιβίωσης, καταστρέφουν τον φυσικό κόσμο, τις δημόσιες υπηρεσίες. Γι’ αυτό πρέπει να στοχαστούμε πάνω στην αλλαγή των αξιών, στον έλεγχο των ΜΜΕ, στην ανάγκη κινητοποίησης των πολιτών.

…………………………………………

Ποιος είναι

Γεννημένος το 1963, είναι συγγραφέας, αρθρογράφος στην εφημερίδα «Γκάρντιαν», αλλά και πολιτικός και περιβαλλοντικός ακτιβιστής. Προέρχεται από πολιτικοποιημένη οικογένεια, καθώς ο πατέρας του είναι επιχειρηματίας και επικεφαλής του Εμπορικού και Βιομηχανικού Φόρουμ του Συντηρητικού Κόμματος, ενώ και η μητέρα του υπήρξε για μια δεκαετία επικεφαλής του περιφερειακού Συμβουλίου της Νότιας Οξφόρδης. Μεταξύ των βιβλίων του είναι τα «Captive State: The Corporate Takeover of Britain» (2000) και «Feral: Searching for Enchantment on the Frontiers of Rewilding» (2013).

πηγή – εφ. των συντακτών