Ηφαίστειο σε φάση ενεργοποίησης

Ηφαίστειο σε φάση ενεργοποίησης

Βεζούβιος του Andy Warhol, 1985

Του Χρήστου Γιανναρά

08/09/2014

Η εικόνα που έχει για τον πλανήτη μας ο «μέσος» ή «κοινός» άνθρωπος (αναγνώστης εφημερίδων, δέκτης τηλεοπτικών «ειδήσεων», περιπατητής του Διαδικτύου) είναι εικόνα ηφαιστείου στα πρόθυρα ενεργοποίησης. Στοιχεία της εικόνας:

• Το χάος της αναρχίας και της αλληλοσφαγής στη Λιβύη. Αιτία, η ασύγγνωστη επιπολαιότητα της Δύσης. Εκτόνωσε τον πολιτικό πουριτανισμό της εξοντώνοντας τον Καντάφι, χωρίς να διαθέτει λύση εναλλακτική. Καθόλου ευκαταφρόνητος ο ρόλος μεγάλων πετρελαϊκών εταιρειών.
• Η κόλαση της ανθρωποσφαγής και στο Ιράκ, διάλυση και παράνοια. Αιτία και εκεί η εισβολή της Δύσης, ο απαγχονισμός του Σαντάμ Χουσεΐν, η ολοκληρωτική καταστροφή της χώρας. Για χάρη του διαβόητου διδύμου Ντικ Τσένι – Ντόναλντ Ράμσφελντ, των εταιρειών πετρελαίου που εκπροσωπούσαν.
• Το μακέλεμα αναρίθμητων ακόμη ανθρώπων στη Συρία, εφιάλτης φρίκης και πανικού. Μεθοδική η ανήλεη σφαγή, μόνο επειδή πείσμωσε η Δύση, και πάλι, να στερήσει τη Ρωσία από τη μοναδική στη Μεσόγειο ναυτική της βάση.
• Το προγραμματικό, απίστευτου σαδισμού πογκρόμ των Παλαιστινίων στη Γάζα. Απροσχημάτιστη εν ψυχρώ θηριωδία, μόνο για να επιδείξει η Δύση το σχεδόν μεταφυσικού χαρακτήρα παράδοξο: να δέχεται, πειθαρχημένα και αναντίρρητα, να της υπαγορεύει πολιτική ο εκάστοτε Νετανιάχου.
• Τέλος (αν θεωρήσουμε ότι υπάρχει τέλος στη δυναμική της ηφαιστειακής έκρηξης), το παρανοϊκό πείσμα της Δύσης να πετύχει σε ό,τι απέτυχε ο Χρουστσώφ στην Κούβα το 1962: να εγκαταστήσει «βάσεις» στο μαλακό υπογάστριο του «αντιπάλου». Θέλει η Δύση την προσάρτηση της Ουκρανίας στην επικράτεια του ΝΑΤΟ. Και για να πετύχει τον στόχο της, χρησιμοποιεί Oυκρανούς πολιτικούς εξευτελιστικά διεφθαρμένους ή ακροδεξιούς. Αλλά είναι ο λαός και πάλι που πληρώνει με πανικό, βασανισμό και αίμα, πολύ αίμα, την παρανοϊκή αξίωση.

Στον Πρώτο, στον Δεύτερο και στον Ψυχρό Παγκόσμιο Πόλεμο νικητές αναδείχθηκαν εκείνες οι κοινωνίες της Δύσης που εμφανίστηκαν να υπερασπίζουν, ως πρωταρχικό ζητούμενο για τον άνθρωπο, τις ατομικές ελευθερίες και την πολιτική δημοκρατία. Ηταν οι κοινωνίες που ήθελαν (και πέτυχαν) να συγκροτούν το «στρατόπεδο της ελευθερίας», τον «ελεύθερο κόσμο», απέναντι στο «στρατόπεδο» ή στον «κόσμο» του απολυταρχισμού, του φασισμού και ναζισμού, των ιστορικών εφαρμογών του μαρξισμού. Η ίδια πίστη ότι εκπροσωπούν και υπερασπίζουν τις ελευθερίες και τη δημοκρατία, οδήγησε και τις πολλές δεκάδες χιλιάδων Αμερικανών να σκοτωθούν πολεμώντας στην Κορέα ή στο Βιετνάμ. Συγκλονιστική πάντοτε εικόνα τα απέραντα στρατιωτικά νεκροταφεία στις ΗΠΑ, οι αναρίθμητοι ομοιόμορφοι τάφοι, όπου αποτέθηκε ο ανθός μιας κοινωνίας μεταναστών αφομοιωμένων, όχι βέβαια από ένα σύστημα εξουσιαστικής, παγκόσμιας επιβολής, αλλά από ένα αξιόπιστο όραμα ελευθερίας και δημοκρατίας για όλους.

Βέβαια, η αντίφαση ήταν δεδομένη: το «παράδειγμα» της Δύσης είχε γεννήσει τόσο την πίστη στις ατομικές ελευθερίες και στην έμμεση (με σύμβαση ανάθεσης έργου) δημοκρατία όσο και την πίστη στην κοσμοσωτήρια αποστολή της άριας φυλής ή της «δικτατορίας του προλεταριάτου». Και τα δύο σκέλη της αντίφασης ήταν βλαστήματα από την ίδια μήτρα: τις βαρβαρικές καταβολές του εκθαμβωτικού νεωτερικού «παραδείγματος». Γεννήματα συνεπέστατα του θρησκευτικού (αρχικά) και ειδωλοκλαστικού – αθεϊστικού (αργότερα) ατομοκεντρισμού, της αλυσιδωτής διαπλοκής ωφελιμισμού, νοησιαρχίας, αποτελεσματικότητας. Της αλήθειας που γίνεται «δόγμα», αναγκαστή «πεποίθηση», ελεγχόμενη από κάποια «αλάθητη» καθέδρα και μεταγγιζόμενη με την καλά οργανωμένη «προπαγάνδα».

Ο ατομοκεντρισμός (πάντοτε απήχημα πρωτογονισμού) καταφάσκει τις συμφωνημένες χρηστικές «αξίες», αγνοεί την απροϋπόθετη χαρά του αθλήματος να κοινωνείται η ζωή. Ξέρει μόνο τη χρήση, όχι τη σχέση, μόνο το δικαίωμα, όχι τη μετοχή, μόνο τη σύμβαση, όχι την πίστη – εμπιστοσύνη. Μοναδικός χαλινός στα κτηνώδη εγωτικά ορμέμφυτα εμφανίζεται μόνο κάποιος κώδικας με κανονιστικές αρχές χρησιμοθηρικής Ηθικής. Ο κώδικας επιβάλλεται ή με την τρομοκρατία φριχτών απειλών για αιώνια (σε χρόνο ατέρμονα) κόλαση ή με σύστημα «σωφρονιστικό» περιθωριοποίησης του παραβάτη ή, απλώς, με τον ακαταμάχητο νόμο της συνήθειας, των μακρόχρονων εθισμών στο αυτονόητο.

Οσο διαρκούσε, έως πριν από είκοσι πέντε χρόνια, η ισορροπία του τρόμου, του ανταγωνισμού των εξοπλισμών, και τα δύο στρατόπεδα συντηρούσαν προσχηματικές ιδεολογίες και ρητορείες αυτοεξύμνησης. Οι μεν διαφήμιζαν «δημοκρατία», «ατομικά δικαιώματα», «ελεύθερη αγορά» (συνώνυμη της καταναλωτικής πλησμονής). Οι δε «κοινωνικό κράτος», με στερήσεις βέβαια, αλλά εξασφαλισμένη για όλους την κατοικία, την περίθαλψη, την παιδεία, το νερό, τον ηλεκτρισμό, τη θέρμανση. Και από τις δυό μεριές η ιδεολογική ρεκλάμα κόμιζε κάποιες αλήθειες και αδίστακτη ψευδολογία.

Ιστορικο-υλιστικά και τα δύο στρατόπεδα, δύο όψεις του ίδιου νομίσματος – μοναδικό «νόημα» ζωής (αιτία και σκοπός) οι εγωτικές εξασφαλίσεις, κωμικό αντιφάρμακο για τον θάνατο. Με την κατά κράτος νίκη και καθολική επικράτηση του ηδονικού καταναλωτικού «οράματος» τα προσχήματα εγκαταλείφθηκαν, όχι όμως και ο ανταγωνισμός ισχύος των άλλοτε φορέων της «ιδεολογικής» διαφοράς. Παρ’ όλη την αδιαμφισβήτητη μονοκρατορία της «ελευθερίας των αγορών», η εκζήτηση ολοκληρωτικής επιβολής αποκάλυψε ίδια απολύτως την ταυτότητα των κάποτε «αντιπάλων» – ίδιες τις μεθόδους, απαράλλαχτη την απανθρωπία της αρχής «ο σκοπός αγιάζει τα μέσα».

Μονοκρατορία των «αγορών» σημαίνει: η οικονομία αυτονομείται από την κοινωνία, λειτουργεί ως αυτοσκοπός, παιχνίδι τζόγου στα διεθνή χρηματιστήρια άσχετο με ανταλλακτικές σχέσεις και μεγέθη παραγωγής. Οι κρατικές οικονομίες βασίζονται κυρίως στην επίτευξη δανεισμού, στη διαχείριση δανείων. Ετσι η «ελευθερία αγορών» καταλήγει σε μια παγκοσμιοποιημένη ασύδοτη τοκογλυφία και η πολιτική σε μια εκφαυλισμένη διαπλοκή εξουσιολαγνείας και απληστίας συμφερόντων. Οι διεθνείς τοκογλύφοι (τράπεζες, πιστωτικοί οργανισμοί, εταιρισμοί κρατών) συντηρούν ιδιωτικούς οίκους αξιολόγησης της δανειοληπτικής ικανότητας χωρών – ιδιώτες αποφαίνονται ποια κοινωνία θα δανειοδοτηθεί για να συνεχίσει να υπάρχει και ποια θα καθηλωθεί στη στέρηση ή στον λιμό.

Το «παράδειγμα» σαφέστατα καταρρέει, ανίκανο να ανταποκριθεί στις ανάγκες των λαών. Και οι φορείς του αντιλόγου στον ατομοκεντρισμό, οι κάποτε Ελληνες, άγλωσσοι σήμερα, μεταπράτες, σκλάβοι της ξιπασιάς μας, έχουμε αυτοαποκλειστεί από την Ιστορία.