Τουρκία-ΗΠΑ: Συμβιβασμός ή μετωπική σύγκρουση;

Τουρκία-ΗΠΑ: Συμβιβασμός ή μετωπική σύγκρουση;

του Γ. Καπόπουλου

[Πηγή: ΗΜΕΡΗΣΙΑ, 06/05/2014]

Η είδηση την περασμένη βδομάδα στη σκιά των δραματικών εξελίξεων στην Ουκρανία υποβαθμίσθηκε: Σε συνέντευξή του στη Δημόσια Τηλεόραση (PBS) των ΗΠΑ ο Ερντογάν ζήτησε την έκδοση του Ιμάμη Φετουλάχ Γκιουλέν, που είναι από το 1997 μόνιμος κάτοικος της Πενσυλβάνια.

Η απάντηση ήλθε χθες Δευτέρα έμμεσα αλλά με βαρύνοντα τρόπο από το κύριο άρθρο των New York Times με τίτλο «Ας αφήσουμε τον Ερντογάν να δώσει τις δικές του μάχες»: Χωρίς περιστροφές το άρθρο συνιστά απόρριψη του αιτήματος του Τούρκου πρωθυπουργού.

Η στιγμή δεν είναι τυχαία. Ο Ερντογάν ζητά την έκδοση του Γκιουλέν λίγους μήνες πριν από την Προεδρική Εκλογή, όπου θα διεκδικήσει την απευθείας εκλογή του από τον λαό στο ανώτατο πολιτειακό αξίωμα, και στη σκιά της κρίσης στην Ουκρανία.

Ο Ερντογάν δεν είναι αφελής για να πιστεύει ότι η Ουάσιγκτον θα του παραδώσει τον θανάσιμο αντίπαλό του. Γνωρίζει ότι η στάση της Τουρκίας στην κρίση της Ουκρανίας θα είναι βαρύνουσα στους συσχετισμούς ΗΠΑ - Ρωσίας και διαμηνύει στην Ουάσιγκτον ότι το τίμημα της συνεργασίας της Αγκυρας -η οποία προς το παρόν είναι ευμενώς ουδέτερη απέναντι στη Μόσχα- θα είναι ακριβό: Αν όχι η έκδοση του Γκιουλέν, τουλάχιστον η αποδοχή των περιφερειακών φιλοδοξιών της Τουρκίας στο Βόρειο Ιράκ, στη Συρία και στο Σουνιτικό Ισλάμ στον Αραβομουσουλμανικό Κόσμο συνολικά.

Η σύγκρουση για την έκδοση του Γκιουλέν και με προεξοφλημένη την άρνηση της Ουάσιγκτον θα επιδράσει σε δύο μέτωπα:

Πρώτον, στο εσωτερικό, εν όψει μάλιστα της Προεδρικής Εκλογής, με τον Ερντογάν να φωτίζει αναδρομικά τον αναβρασμό που κλυδωνίζει την χώρα εδώ και ένα χρόνο ως αμερικανική συνωμοσία και τον Ιμάμη ως ενεργούμενο των Υπηρεσιών Πληροφοριών των ΗΠΑ.

Δεύτερον, εκ των πραγμάτων η κατά Ερντογάν συνωμοσία των ΗΠΑ σε βάρος του τον φέρνει πιο κοντά στον Πούτιν, που ισχυρίζεται ότι η χώρα του είναι θύμα της συνωμοσίας στην Ουκρανία που εξύφαναν οι μαριονέτες της Ουάσιγκτον. Ετσι η στάση της Τουρκίας απέναντι στη Μόσχα δεν θα παρουσιάζεται μόνον ως ρεαλπολιτίκ που εξυπηρετεί ενεργειακά και εμπορικά συμφέροντα, αλλά θα αποκτήσει και τον κοινό παρονομαστή της αντίστασης στην επιθετικότητα των ΗΠΑ.

Αν μάλιστα χρειασθεί, υπάρχουν και οι αναφορές στο παρελθόν όταν η νεαρή Σοβιετική Ρωσία του Λένιν συμμάχησε με την Επαναστατική Κυβέρνηση του Κεμάλ στην Αγκυρα και την ενίσχυσε παντοιοτρόπως στη σύγκρουσή της με τους νικητές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία) και κυρίως με το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Μικρά Ασία.

Ρητορικά και διά του Τύπου η σκληρή αμερικανική απάντηση στον Ερντογάν είναι εύκολη. Δεν είναι, όμως, καθόλου βέβαιο ότι διακριτικά και παρασκηνιακά η Ουάσιγκτον δεν θα προσπαθήσει τουλάχιστον να αποτρέψει την περαιτέρω επιδείνωση των διμερών σχέσεών της με την Αγκυρα, αποδεχόμενη το δικαίωμα λόγου της τουρκικής πλευράς ως προς τις εξελίξεις στη Συρία και στο Ιράκ.

Η Τουρκία διεκδικεί ρόλο εναλλακτικής διαδρομής σε περίπτωση ματαίωσης του South Stream, και αν εφαρμόσει κατά γράμμα τη Συνθήκη του Μοντρέ μπορεί να δυσκολέψει έως να παρεμποδίσει τον μόνιμο ελλιμενισμό αμερικανικών πολεμικών πλοίων στη Μαύρη Θάλασσα, που διεκδικεί με αδημονία το Βουκουρέστι. Επιπλέον, χωρίς την τουρκική στήριξη τα παιχνίδια με τους Τατάρους στην Κριμαία και με τους μουσουλμάνους τουρκόφωνους ή μη του ρωσικού Καυκάσου γίνονται πιο δύσκολα, ενώ στον Νότιο Καύκασο περιορίζονται τα περιθώρια ελιγμών σε βάρος της Ρωσίας τόσο της Γεωργίας όσο και του Αζερμπαϊτζάν.

Ρίζες στο παρελθόν

Αν μάλιστα χρειασθεί, υπάρχουν και οι αναφορές στο παρελθόν, όταν η νεαρή Σοβιετική Ρωσία του Λένιν συμμάχησε με την Επαναστατική Κυβέρνηση του Κεμάλ στην Αγκυρα και την ενίσχυσε παντοιοτρόπως στη σύγκρουσή της με τους νικητές του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου (Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία) και κυρίως με το Ελληνικό Εκστρατευτικό Σώμα στη Μικρά Ασία.