Η αφύπνιση της Ιστορίας

Η αφύπνιση της Ιστορίας

Του Τάσου Τσακίρογλου

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 30/05/2014]

Για αρκετές δεκαετίες μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και την ήττα του ναζισμού η Ιστορία βρισκόταν σε ύπνωση. Οι πρώτες τρεις «χρυσές» δεκαετίες κύλησαν με ανάπτυξη της παραγωγής, οικονομική ανασυγκρότηση, επέκταση της κατανάλωσης και άνοδο του βιοτικού επιπέδου, τουλάχιστον στις λεγόμενες αναπτυγμένες χώρες. Ακόμα και τα προβλήματα που δημιουργήθηκαν τις επόμενες δεκαετίες, παρ’ ότι προκάλεσαν αρκετές περιπλοκές στο διεθνές σύστημα και τοπικές πολεμικές αναφλέξεις, ξεπεράστηκαν με σχετικά μικρές απώλειες.

Βεβαίως, τα τελευταία χρόνια τα υπόγεια ρεύματα δυνάμωσαν, οι εσωτερικές αντιφάσεις του συστήματος πήραν μορφή χιονοστιβάδας και, μετά το 2008, η δύναμη και η έντασή τους φαίνεται να αφύπνισαν τον δράκο της Ιστορίας. Στις πρόσφατες ευρωεκλογές ακούσαμε τους πρώτους βρυχηθμούς του, οι οποίοι έστειλαν ρίγη ανατριχίλας σε όλη την ήπειρο. Ο «εθνικιστικός άνεμος» που πνέει στην Ευρώπη (πλην λίγων εξαιρέσεων), και για τον οποίο επαίρεται η ναζιστική Χρυσή Αυγή, αποτελεί μόνο το προμήνυμα των όσων μέλλεται να συμβούν εάν η απάθεια, η αποχή και η ανάθεση συνεχιστούν για πολύ ακόμα.

Τα σκιρτήματα των «Αγανακτισμένων» και των πάσης φύσεως κινημάτων που αντιστέκονται στο 1% του πλούτου και θέλουν να εκφράσουν το 99% των πολιτών, έμειναν απλώς σκιρτήματα. Η αυτοκριτική έμεινε στο «με ξεγέλασαν» και δεν μπόρεσε να μετατραπεί στην πιο ουσιαστική και θεμελιώδη διαπίστωση του «ξεγελάστηκα». Αυτή είναι και η ειδοποιός διαφορά των δύο επιπέδων συνείδησης που, εάν συνδυαστούν, μπορούν να αποτελέσουν τη μαγιά της προσωπικής και κοινωνικής αλλαγής.

Η κουλτούρα της δικής μας θυματοποίησης και της ενοχοποίησης των «από πάνω» απλώς αναπαράγει σε ένα άλλο επίπεδο τη λογική της ανάθεσης. Συνεπάγεται λογικά ότι το μόνο που έχουμε να κάνουμε είναι να βρούμε καλούς «από πάνω» και να διώξουμε τους κακούς. Σ’ αυτό το στάδιο βρίσκεται, δυστυχώς, ακόμα και ένα μεγάλο κομμάτι του κόσμου της Αριστεράς, το οποίο ψηφίζει «αντιμνημονιακά» ή ακόμα και «αντισυστημικά» κόμματα.

«Δεν πήραμε μαθήματα από τον ναζισμό ή τον σταλινισμό. Δεν παρήχθησαν αντίδοτα για μελλοντικές ψευδαισθήσεις. Πρέπει να πούμε ότι οι ίδιες δομές σκέψης, που είναι ανίκανες να εξαγάγουν μαθήματα από την πείρα, είναι πάντα εδώ. Η μεταρρύθμιση της σκέψης δεν φαίνεται ακόμα στον ορίζοντα» έγραφε με πίκρα ο Εντγκάρ Μορέν στο μακρινό πλέον 1994, λίγο μετά την πτώση του Τείχους. Και πρόσθετε: «Δεν αρνήθηκα την ελπίδα, θέλησα όμως να τη συνδέσω με την πείρα, βάζοντάς την παράλληλα σε διάλογο με την απελπισία». Ελπίδα, πείρα, απελπισία. Οχι κατ’ ανάγκην μ’ αυτή τη σειρά. Αλλά οπωσδήποτε σ’ έναν εσωτερικό διάλογο. Για το τι ζήσαμε, το πού βρισκόμαστε και το τι μας μέλλεται.

Η Ιστορία έχει αφυπνιστεί, και κάθε φορά που το κάνει, οι πρωταγωνιστές και οι Δαίμονες ανεβαίνουν στη σκηνή. Οταν οι πρώτοι δεν εμφανίζονται, τότε τη θέση τους παίρνουν οι δεύτεροι. Και το αποτέλεσμα το έχουμε δει επανειλημμένως. Το ζητούμενο είναι να συγχρονιστούμε με την Ιστορία και να αφυπνιστούμε εγκαίρως!