Ευρώπη χωρίς Σύνταγμα και με δημοκρατικό έλλειμμα

Ευρώπη χωρίς Σύνταγμα και με δημοκρατικό έλλειμμα

Του Βίκτωρα Νέτα

[Πηγή: Εφημερίδα των Συντακτών, 26/05/2014] 

Οι Ελληνες ψηφοφόροι, όπως άλλωστε και οι άλλοι Ευρωπαίοι, ψήφισαν χθες στις ευρωεκλογές κυρίως κατά την κομματική τους προτίμηση και μη γνωρίζοντας οι περισσότεροι το είδος και το μέγεθος των αρμοδιοτήτων που έχει το Ευρωκοινοβούλιο στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Παρ’ όλο που είναι το μόνο απευθείας από τους λαούς εκλεγόμενο όργανο της Ε.Ε., το Ευρωκοινοβούλιο δεν έχει ακόμη τις αρμοδιότητες κοινοβουλίου. Του έχουν δοθεί με το σταγονόμετρο κάποιες αρμοδιότητες, αλλά παραμένει κυρίαρχο όργανο με αποφασιστικές και ουσιαστικές αρμοδιότητες το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Κορυφής, που απαρτίζεται από τους αρχηγούς των κρατών-μελών, οι οποίοι συνεδριάζουν και παίρνουν κρίσιμες αποφάσεις κεκλεισμένων των θυρών!

Το καθεστώς αυτό θα συνεχίζεται όσο η Ε.Ε. δεν αποκτά Σύνταγμα, δηλαδή καταστατικό χάρτη δημοκρατικής διακυβέρνησης. Εως τότε οι ισχυροί, με πρώτη τη Γερμανία, θα κατευθύνουν τις τύχες των ευρωπαϊκών λαών κατά τα συμφέροντά τους, όπως είδαμε και στην περίπτωση της ελληνικής οικονομικής κρίσης με τα εξοντωτικά μνημόνια που επέβαλαν.

Κάθε φορά που έρχεται στην επικαιρότητα ένα θέμα σχέσης της Ελλάδας με την Ευρωπαϊκή Ενωση, αυτόματα θυμάμαι ένα οργισμένο κείμενο του Οδυσσέα Ελύτη, δημοσιευμένο στο βιβλίο του «Ο κήπος με τις αυταπάτες» (Υψιλον/βιβλία, 1995). Γράφει ο ποιητής: «Στο συντομότατο διάστημα που μεσολάβησε ανάμεσα σε πέντε στίχους του Ιβυκου και άλλους τόσους του Κάλβου, πρόφτασε ν’ αφυπνιστεί από τον πρωτογονισμό και την ωμοφαγία της η ομάς των λαών που επέτυχε στη συνέχεια να συγκροτήσει τα κράτη της Ευρώπης, όπως τα γνωρίζουμε σήμερα. Βουτηγμένα στο συμφέρον, όπως οι ποντικοί στο λάδι, και για ένα διάστημα τόσο χαμηλής μετατρεψιμότητας που και ο τελευταίος φθόγγος της φωνής τους να ‘χει σταθεί ανάμεσα στην ρίνα και τον λάρυγγα. Δόξα να ‘χει ο Θεός που εις την κορυφή του Ομήρου εστάθηκαν της θαλάσσης ο θρους και των ανοιχτών φωνηέντων το πάφλασμα».

Πόσο δημοκρατικό μπορεί να είναι το ευρωπαϊκό οικοδόμημα χωρίς Σύνταγμα, χωρίς τον καταστατικό χάρτη να ορίζει ότι «όλες οι εξουσίες πηγάζουν από τους λαούς, υπάρχουν υπέρ αυτών και ασκούνται όπως ορίζει το Σύνταγμα»; Και όμως περιελήφθη στο ελληνικό Σύνταγμα ειδικό άρθρο (το 28) με το οποίο εκχωρείται εθνική κυριαρχία στην Ευρωπαϊκή Ενωση. Το άρθρο αυτό, όπως αναφέρει ερμηνευτική δήλωση, «αποτελεί θεμέλιο για τη συμμετοχή της χώρας στις διαδικασίες της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης». Το άρθρο 28 ορίζει ότι για να εξυπηρετηθεί σπουδαίο εθνικό συμφέρον και να προαχθεί η συνεργασία με άλλα κράτη, «μπορεί να αναγνωρισθούν με συνθήκη ή συμφωνία, σε όργανα διεθνών οργανισμών αρμοδιότητες που προβλέπονται από το Σύνταγμα». Και ακόμη ορίζει ότι: «Η Ελλάδα προβαίνει ελεύθερα, με νόμο που ψηφίζεται από την απόλυτη πλειοψηφία του όλου αριθμού των βουλευτών, σε περιορισμούς ως προς την άσκηση της εθνικής κυριαρχίας της, εφόσον αυτό υπαγορεύεται από σπουδαίο εθνικό συμφέρον (…)».

Από την ίδρυσή της έως σήμερα, λόγω αντιδράσεων των μεγάλων κρατών-μελών, η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν μπόρεσε να καλύψει το τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα που έχει και να κυβερνηθεί με καθαρούς, δημοκρατικούς θεσμούς. Από το 1957 που ιδρύθηκε με τη Συνθήκη της Ρώμης η ΕΟΚ (Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα) έως και το 2004 έγιναν μεγάλες και σοβαρές προσπάθειες για να αποκτήσει η Ευρωπαϊκή Ενωση Σύνταγμα. Τελικά το 2001 στο Λάακεν του Βελγίου οι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων της Ε.Ε. αποφάσισαν να συγκληθεί Ευρωπαϊκή Συνέλευση, η οποία να εκπονήσει σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Η Ευρωπαϊκή Συνέλευση, που είχε 105 μέλη, άρχισε υπό την προεδρία του Βαλερί Ζισκάρ Ντ’ Εστέν τις εργασίες της στις 28 Φεβρουαρίου 2002, εργάστηκε επί 16 μήνες συνεχώς και στις 20 Ιουνίου 2003 παρουσίασε στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, που συνήλθε στη Θεσσαλονίκη, το Σχέδιο Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος της Ευρώπης. Το σχέδιο υποβλήθηκε σε Διακυβερνητική Διάσκεψη εκπροσώπων των κρατών-μελών και των μελλοντικών κρατών-μελών. Οι αρχηγοί κρατών ή κυβερνήσεων κατέληξαν σε συμφωνία στις 18 Ιουνίου 2004 και στις 29 Οκτωβρίου 2004 υπέγραψαν στη Ρώμη το κείμενο της Συνθήκης για τη θέσπιση Συντάγματος, το οποίο έμεινε να επικυρωθεί από τα κοινοβούλια των κρατών-μελών ή με δημοψηφίσματα. Η Συνθήκη απορρίφθηκε από τη Γαλλία και τις Κάτω Χώρες μετά από δημοψηφίσματα. Εως τον Φεβρουάριο του 2007 είχαν επικυρώσει τη σύμβαση 17 από τις 28 χώρες-μέλη της Ε.Ε., μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα.

Δεν μπορεί η Ευρωπαϊκή Ενωση να πορεύεται με τεράστιο δημοκρατικό έλλειμμα. Δεν μπορεί να συνεχιστεί το καθεστώς των συμβουλίων και των επιτροπών που δεν ελέγχονται από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο. Οι περιορισμένες αρμοδιότητες, όπως αυτές για την κατάρτιση του προϋπολογισμού και της νομοθεσίας της Ε.Ε., τις οποίες μοιράζεται με το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, δεν καλύπτουν το έλλειμμα. Επρεπε σ’ αυτές τις εκλογές να τεθεί θέμα για το Σύνταγμα. Μπορεί να τεθεί και από το νεοεκλεγμένο κοινοβούλιο και από τις κυβερνήσεις των 17 κρατών-μελών που έχουν κυρώσει τη συνθήκη για το Σύνταγμα.

victornetas@gmail.com