Παρελθόν τα δίσεκτα χρόνια για την Ισλανδία (Επίκαιρα, 11-17/9/2015)

Παρελθόν τα δίσεκτα χρόνια για την Ισλανδία

Είναι ελάχιστες οι φορές που ένα συνέδριο οικονομολόγων απασχολεί τον Τύπο. Ακόμη λιγότερες είναι οι φορές που η δημοσιογραφία έχει βρει ενδιαφέροντα θέματα στο ετήσιο συνέδριο της Ευρωπαϊκής Οικονομικής Ένωσης.

ΤΟΥ ΛΕΩΝΙΔΑ ΒΑΤΙΚΙΩΤΗ*

[Πηγή: Leonidas Vatikiotis, 22/09/2015]

Η φετινή χρονιά, ωστόσο, αποτέλεσε εξαίρεση. Αφορμή ήταν επιστημονική ανακοίνωση, εκ μέρους της Άρνα Βαρνταρντότιρ, όπου κατέγραφε τις αρνητικές συνέπειες της οικονομικής κρίσης που έπληξε την Ισλανδία το 2008. (Εδώ ολόκληρο το άρθρο).

Κρίση, όπως …κάπνισμα και ποτό

Η αναπληρώτρια καθηγήτρια της Επιχειρηματικής Σχολής της Κοπεγχάγης εξέτασε τα στοιχεία από το εθνικό μητρώο γεννήσεων της Ισλανδίας για να ελέγξει τις επιπτώσεις που είχε η κατάρρευση των τριών τραπεζών της χώρας την πρώτη εβδομάδα του Οκτώβρη του 2008 σε εκείνα τα μωρά που δεν είχαν ακόμη γεννηθεί κι ήταν ακόμη στο πρώτο τους τρίμηνο. Η διαίσθησή της αναπληρώτριας καθηγήτριας επιβεβαιώθηκε πλήρως από τα ευρήματά της: Η κρίση μείωσε το μέσο βάρος των παιδιών κατά τη γέννησή τους κατά 120 γραμμάρια. Επίσης, οι πιθανότητες να πάσχουν από διάφορες ασθένειες που υποφέρουν τα νεογέννητα ήταν σημαντικά αυξημένες. Με τα δικά της λόγια, «τα ευρήματά μου δείχνουν πως το οικονομικό άγχος, συνηθισμένος παράγοντας άγχους στις ανεπτυγμένες οικονομίες, επιδρά στο βάρος των νεογέννητων κατά τον ίδιον τρόπο που επιδρούν τα πιο ευρέως αναφερόμενα ταμπού στη συμπεριφορά, το κάπνισμα και το ποτό»!

Η κρίση έκανε μετάσταση πολύ γρήγορα στην υγεία των πολιτών και τις δημογραφικές στατιστικές όλων των χωρών που πλήγηκαν από την κρίση την τελευταία πενταετία. Οι αλλαγές ήταν τόσο ραγδαίες μεταβολές που σπάνια συναντιούνται σε καιρό ειρήνης. Σε αυτό το πλαίσιο η Ισλανδία δεν ήταν εξαίρεση. Ενδεικτικά να αναφερθεί δημοσίευμα του πρακτορείου Μπλούμπεργκ που, με βάση στοιχεία των Ηνωμένων Εθνών στις 6 χώρες με τον ποιο γερασμένο πληθυσμό το 2050, οι 4 είναι οι χώρες της νότιας Ευρώπης. Με την Ιαπωνία και τη Ν. Κορέα να κρατούν τα σκήπτρα ακολουθούν Ισπανία, Πορτογαλία, Ελλάδα και Ιταλία. Το κοινό χαρακτηριστικό αυτών των χωρών είναι πως ένα ποσοστό μεγαλύτερο του 40% του πληθυσμού το 2050 θα υπερβαίνει τα 60 χρόνια. Πλευρές της δημογραφικής κρίσης αποτυπώθηκαν σε πρόσφατη έρευνα του βρετανικού Γκάρντιαν (23 Αυγούστου), βάσει της οποίας η Ισπανία έχει ένα από τα χαμηλότερα ποσοστά γεννήσεων στην Ευρώπη με κάθε γυναίκα που βρίσκεται στη σχετική ηλικία να γεννάει 1,27 παιδιά, όταν ο μέσος ευρωπαϊκός όρος είναι 1,55. Για την Πορτογαλία η Γιουροστάτ εκτιμά πως μέχρι το 2050 θα είναι η χώρα με την μικρότερη αναλογία παιδιών κάτω των 15 ετών: μόλις 11,5% του πληθυσμού. Ενώ στην Ιταλία το ποσοστό των γεννήσεων έπεσε από 2,37 το 1970 σε 1,39 το 2013, ωθώντας ακόμη και το νεοφιλελεύθερο πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι να εξαγγέλλει επιπλέον επιδόματα, χωρίς ωστόσο ούτε να ανακόψει το κύμα μετανάστευσης νέων ανθρώπων προς τη βόρεια Ευρώπη και κυρίως τη Γερμανία που προκάλεσε η κρίση, ούτε να πείσει τα νέα ζευγάρια, που δεινοπαθούν από την ανεργία και τους χαμηλούς μισθούς να γεννήσουν κι άλλα παιδιά. Όσο για την Ελλάδα, τα στοιχεία που έδωσε στη δημοσιότητα πρόσφατα το Εργαστήριο Δημογραφικών και Κοινωνικών Αναλύσεων είναι αποκαλυπτικά: Ο πληθυσμός της Ελλάδας φτάνει στο υψηλότερο σημείο του τη διετία 2008 και 2009, αγγίζοντας τα 11,19 εκ. κι έκτοτε αρχίζει μια σταθερή μείωση: 2010: 11,15 εκ. 2011: 11,12 εκ., 2012: 11,04 εκ. και το 2013 (τελευταίο έτος για το οποίο υπάρχουν στοιχεία): 10,95 εκ. άτομα, φτάνουμε δηλαδή στα επίπεδα του 2001. Η οπισθοδρόμηση σε όλο της το μεγαλείο!

Εύσημα ΟΟΣΑ σε Ισλανδία

Παρόλα αυτά όλες οι παραπάνω χώρες δεν μοιράζονται πλέον την ίδια μοίρα. Η Ισλανδία, για την ακρίβεια, έχει από καιρό εγκαταλείψει την Εθνική της Παρακμής, αφήνοντας μόνες τους τις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου να αποχαιρετούν τη νεολαία τους που φεύγει τρέχοντας και να βλέπουν την υγεία του πληθυσμού να υποβαθμίζεται ραγδαία. Την πρόοδο της Ισλανδίας τη χαιρέτησε πρόσφατα ο Οργανισμός Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης, που στην Ελλάδα είναι γνωστός για τις οδηγίες φιλελευθεροποίησης που παραδίδει, με τη μορφή εργαλειοθήκης. Παρότι εύκολα μπορούμε να φανταστούμε τις φλύκταινες που έβγαλαν τα στελέχη του διεθνούς οργανισμού με αφορμή την απόφαση της Ισλανδίας να εθνικοποιήσει τις χρεοκοπημένες τράπεζες της και να μην πληρώσει τα χρέη τους, τώρα, δεν είχε άλλη επιλογή από την δημόσια αναγνώριση της προόδου που έχει συντελεστεί στην Ισλανδία, σε όλα μάλιστα τα επίπεδα: από το δημόσια οικονομικά μέχρι την άμβλυνση των αντιθέσεων. (Εδώ η έκθεση)
Ειδικότερα, το ΑΕΠ της χώρας έχει προ πολλού ξεπεράσει το ανώτατο σημείο που είχε φθάσει πριν την κρίση, το 2008, υπερκαλύπτοντας τις απώλειες των επόμενων δύο χρόνων. Αυτός ο άθλος επιτεύχθηκε λόγω της υποτίμησης του εθνικού τους νομίσματος, της ισλανδικής κορώνας, της αύξησης των τουριστών και τη ανόδου της καταναλωτικής δαπάνης που επήλθε μετά το κούρεμα μέρους του ιδιωτικού χρέους. Σε μια σειρά τομείς, όπως ικανοποίηση από τη ζωή, υγεία, περιβάλλον, εκπαίδευση, υγεία και θέσεις εργασίας οι επιδόσεις της Ισλανδίας υπερτερούν των μέσων επιδόσεων του ΟΟΣΑ. Επίσης, η μισθολογική ανισότητα (όπως μετριέται από τη σχέση του εισοδήματος των υψηλά αμειβόμενων ως προς τους χαμηλοαμειβόμενους) είναι από τις χαμηλότερες στον ΟΣΣΑ και σαφώς μικρότερη από της Ελλάδας, της Ισπανίας και της Πορτογαλίας. Τέλος, το δημοσιονομικό ισοζύγιο πέρυσι ήταν οριακά ελλειμματικό, φέτος ισοσκελισμένο και το 2016 πλεονασματικό.

Για τα επιτεύγματα της Ισλανδίας μετά την απόφασή της να κηρύξει στάση πληρωμών μιλήσαμε με τον καθηγητή Χούγκιν Θορστέινσον, βασικό σύμβουλο από το 2012 του υπουργείου Βιομηχανίας και Τεχνολογίας αρχικά και Οικονομικών στη συνέχεια.

 «Η έκθεση του ΟΟΣΑ μας δείχνει πόσο μακριά έχει φτάσει η Ισλανδία, μετά την οικονομική κατάρρευση του 2008. Η ανεργία προβλέπεται ότι θα πάει κάτω από 4% το τρέχον έτος, τα δημόσια οικονομικά είναι σταθερά με ένα υγιές πλεόνασμα, και η αύξηση του ΑΕΠ γύρω στο 4%. Ένας από τους κύριους λόγους για την ισλανδική ανάκαμψη είναι ότι στον απόηχο της συντριβής, η κυβέρνηση επικεντρώνεται στη διατήρηση της κοινωνικής πρόνοιας στην Ισλανδία. Η χώρα επέλεξε ένα διαφορετικό δρόμο από ό, τι πολλές από τις χώρες που βίωσαν την παγκόσμια οικονομική κρίση που ακολούθησαν δυστυχώς ένα παραδοσιακό πακέτο λιτότητας που αποδεικνύεται επιζήμια για τη χώρα σε μια οικονομική κρίση. Αντί περικοπής των επιδομάτων ανεργίας, επιλέγηκε να διατηρηθεί ένα αποδεκτό βιοτικό επίπεδο μέχρι να ανακάμψει η οικονομία και οι άνθρωποι μπορούν να εισέλθουν εκ νέου στην αγορά εργασίας.

Η προοδευτική φορολόγηση έχει επίσης σημαντική επίδραση στη σταθεροποίηση των δημόσιων οικονομικών με την εισαγωγή ενός φόρου περιουσίας, τραπεζική εισφορά και ειδικός φόρος για τη βιομηχανία αλιείας. Η φορολόγηση σε τομείς ή τα άτομα που μπορούν να συμβάλουν περισσότερο στην κοινωνία κατά τη διάρκεια των σκληρών χρόνων είναι σημαντική για την αναδιανομή του πλούτου, όταν τόσοι πολλοί αντιμετωπίζουν μια πτώση στο εισόδημά τους λόγω της οικονομικής κρίσης.

Η Ισλανδία εξακολουθεί να αντιμετωπίζει προκλήσεις. Ωστόσο, η χώρα πρέπει να συνεχίσει να επικεντρώνεται στη διατήρηση της ισότητας και της ισχυρής δομής κοινωνικής πρόνοιας».

Η Ισλανδία λοιπόν, των 400.000 κατοίκων γρήγορα αποχαιρέτησε τα χρόνια της κρίσης και εύκολα μπορεί τώρα να κοιτάει το παρελθόν ξέροντας ότι ήταν μια παρένθεση που έκλεισε. Αντίθετα με την Ελλάδα, που επιλέγει ξανά και ξανά τη συνταγή της λιτότητας…

*(Επίκαιρα, 11-17/9/2015)