Επιβεβαιώνονται οι μυστικές συνομιλίες Τουρκίας-Ισραήλ

Επιβεβαιώνονται οι μυστικές συνομιλίες Τουρκίας-Ισραήλ

Του Κώστα Ράπτη

[Πηγή: Capital.gr, 25/06/2015]

Η χρονική στιγμή είναι λεπτή –και καθοριστική. Η Τουρκία βρίσκεται στα χέρια ενός υπουργικού συμβουλίου "εν αποδρομή”, καθώς το εκλογικό αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου έθεσε τη γείτονα σε τροχιά αναζήτησης νέας κυβέρνησης, και μάλιστα τουλάχιστον δικομματικής. Ο δε Στολίσκος Ελευθερίας που (με πρωταγωνιστικό ρόλο και Ελλήνων ακτιβιστών) αναδεικνύει το θέμα του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας ετοιμάζεται τις επόμενες ημέρες για νέα θαλάσσια αποστολή –όπως εκείνης ακριβώς που τον Μάιο του 2010 σημαδεύτηκε από τον θάνατο 9 Τούρκων και ενός Τουρκο-αμερικανού, μετά από επιδρομή ισραηλινών δυνάμεων στο πλοίο Mavi Marmara στα διεθνή ύδατα, τραυματίζοντας ανεπανόρθωτα τις σχέσεις Τουρκίας και Ισραήλ.

"Είναι απλώς φυσιολογικό να συνομιλούμε για την αποκατάσταση των σχέσεών μας. Πώς αλλιώς θα επιτευχθεί η συμφιλίωση αν δεν έχουμε συναντήσεις;” δήλωσε την Τετάρτη προς τους δημοσιογράφους ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών Mevlüt Çavuşoğlu –επιβεβαιώνοντας τα δημοσιεύματα ότι την Δευτέρα υπήρξε μυστική τουρκο-ισραηλινή συνάντηση στη Ρώμη.

Την είδηση μετέδωσε πρώτο το πρακτορείο Reuters από την Ιερουσαλήμ, αναφέροντας ότι η συνάντηση διεξήχθη μεταξύ του γενικού διευθυντή του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, και μέχρι πρότινος διπλωματικού συμβούλου του πρωθυπουργικού γραφείου, Dore Gold και του Τούρκου μόνιμου υπηρεσιακού υφυπουργού Εξωτερικών Feridun Sinirlioğlu (ανθρώπου των "ευαίσθητων αποστολών”, πρεσβευτή στο Ισραήλ το 2002-2007 και γνώριμου των Ελλήνων από τους γύρους διερευνητικών συνομιλιών για το Αιγαίο).

Μετά την ισραηλινή διαρροή, ο Çavuşoğlu επιχείρησε να υποβαθμίσει το ζήτημα δηλώνοντας ότι "οι συναντήσεις αυτού του είδους δεν είναι κάτι το νέο και έχουν διεξαχθεί ανάλογες και στο παρελθόν”. Πράγματι, όπως ανέφεραν πηγές της ισραηλινής διπλωματίας στον δημόσιο ραδιοφωνικό σταθμό Kol Yisrael αντίστοιχες επαφές είχε πέρσι ο προκάτοχος του Dore Gold, Nisim Ben Sheetrit. 

Ισραηλινός αξιωματούχος δήλωσε, υπό τον όρο της ανωνυμίας, στο Reuters ότι είναι πολύ νωρίς για να κρίνει κανείς αν η συνάντηση της Ρώμης σηματοδοτεί επιτάχυνση των προσπαθειών αποκατάστασης των διμερών σχέσεων. "Υπάρχει” πρόσθεσε "σαφώς η αίσθηση ότι η κατάσταση στην Τουρκία έχει αλλάξει μετά τις εκλογές”, στις οποίες το κόμμα που ίδρυσε ο Tayyip Erdoğan έχασε την αυτοδυναμία.

Είτε ως πρωθυπουργός είτε, από τον περασμένα Αύγουστο, ως Πρόεδρος της Δημοκρατίας ο Erdoğan είχε πρωταγωνιστικό ρόλο στην κατάρρευση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων, ήδη από το 2009 με τη φραστικό επεισόδιο που είχε με τον τότε πρόεδρο του Ισραήλ Shimon Peres στο Νταβός. 

"Η μπάλα βρίσκεται στο γήπεδο του Ισραήλ” τόνισε από την πλευρά του ο Çavuşoğlu, αποδίδοντας στις ισραηλινές εσωτερικές ισορροπίες το γεγονός ότι έχει εκπληρωθεί μόνο ο ένας από τους τρεις όρους που έθετε η Άγκυρα για την επαναπροσέγγιση.

Πρόκειται για την συγγνώμη που ζήτησε ο ισραηλινός πρωθυπουργός Binyamin Netanyahu από τον Erdoğan τον Μάρτιο του 2013, σε τηλεφωνική επικοινωνία για την οποία μεσολάβησε πιεστικά ο Αμερικανός πρωθυπουργός Barack Obama. Εκκρεμεί η τουρκική απαίτηση για την καταβολή αποζημίωσης στις οικογένειες των 10 θυμάτων της ισραηλινής επιδρομής στο πλοίο Mavi Marmara, αλλά και για άρση του αποκλεισμού της Λωρίδας της Γάζας. 

Το σχέδιο συμφωνίας για την καταβολή αποζημιώσεων είχε ετοιμασθεί ήδη από τον Φεβρουάριο 2014, στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης που προέβλεπε την παύση της δίωξης των ανδρών των ισραηλινών δυνάμεων από την τουρκική δικαιοσύνη - αλλά δεν υπογράφηκε ποτέ. Αντιθέτως, οι τουρκο-ισραηλινές σχέσεις επιδεινώθηκαν έτι περαιτέρω το επόμενο καλοκαίρι, όταν το πολύνεκρο σφυροκόπημα της Λωρίδας της Γάζας από το Ισραήλ προκάλεσε βίαιες διαδηλώσεις εναντίον της πρεσβείας και των προξενείων του εβραϊκού κράτους στην Τουρκία, με αποτέλεσμα να μειώσουν έκτοτε το προσωπικό τους στο ελάχιστο. Ο δε Erdoğan επανήλθε στην προσφιλή του εμπρηστική ρητορική παραβάλλοντας τα πεπραγμένα του Ισραήλ με αυτά του Hitler. 

Στην παρούσα φάση, όπου η προέλαση των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους, αλλά και η προοπτική εξόδου του Ιράν από τις διεθνείς κυρώσεις για το πυρηνικό του πρόγραμμα αλλάζουν δραματικά τα δεδομένα στη Μέση Ανατολή, η διαιώνιση της ψυχρότητας στις τουρκο-ισραηλινές σχέσεις φαντάζει παρωχημένη. Πόσω μάλλον που και οι δύο χώρες έχουν έρθει πολύ κοντά στη Σαουδική Αραβία - τον οιονεί ηγέτη της ομάδας χωρών που επιμένουν στην αλλαγή καθεστώτος στη Δαμασκό, ανησυχούν για την ενίσχυση της επιρροής του Ιράν και αντιμετωπίζουν με καχυποψία τα σχετικά αμερικανικά ανοίγματα.

Είναι χαρακτηριστικό ότι οι ισραηλινοί ιθύνοντες απέφυγαν να σχολιάσουν το εκλογικό αποτέλεσμα της 7ης Ιουνίου (εξαιρουμένου του Peres, κατά τον οποίο ο Erdoğan απέτυχε στην προσπάθειά του να μετατρέψει την Τουρκία σε "νέο Ιράν”, διότι δύο Ιράν δεν μπορεί να τα αντέξει η περιοχή). Αλλά και ο ίδιος ο Τούρκος πρόεδρος κατά την προεκλογική περίοδο έδειξε να χαμηλώνει τους αντι-ισραηλινούς τόνους.

Την αναθέρμανση των τουρκο-ισραηλινών σχέσεων ενθαρρύνουν και δύο επιμέρους στοιχεία: η έντονη επιρροή του Ισραήλ στους Κούρδους του βόρειου Ιράκ (σε μία φάση κατά την οποία έχει σημάνει συναγερμός στην Άγκυρα για τις στρατιωτικές επιτυχίες της αδελφής οργάνωσης του ΡΚΚ στη Συρία), αλλά και η προοπτική μεταφοράς των υδρογονανθράκων της Ανατολικής Μεσογείου στις διεθνείς αγορές με αγωγό που θα καταλήγει στην Τουρκία. Τα επιχειρηματικά συμφέροντα που προωθούν αυτό το σχέδιο έχουν σοβαρά ερείσματα τόσο στο Ισραήλ όσο και στο γραφείο του Erdoğan – για να μη μιλήσει κανείς για τα πλεονεκτήματα που μια τέτοια λύση δίνει στην Τουρκία ως προς το Κυπριακό.

Ο πρώην γενικός διευθυντής του ισραηλινού υπουργείου Εξωτερικών, Alon Liel σε άρθρο του προσφέρει μια περισσότερο προωθημένη εκδοχή: υποστηρίζει ότι το αντάλλαγμα που ζητά η Άγκυρα για την αποκατάσταση των σχέσεων είναι η δημιουργία από την Τουρκία ενός λιμανιού στη Λωρίδα της Γάζας (η οποία ως γνωστόν ελέγχεται από την προσφιλή στον Erdoğan και το κόμμα του ισλαμιστική οργάνωση Hamas). Το σενάριο αυτό θα μπορούσε αίφνης να φανεί δελεαστικό για τον Netanyahu, καθώς θα του επέτρεπε να "προσεταιριστεί” (όχι απευθείας, αλλά μέσω Τουρκίας) την Hamas, στη φάση ακριβώς που οι σχέσεις της με την Παλαιστινιακή Αρχή του Mahmoud Abbas έχουν εκ νέου επιδεινωθεί, με αποτέλεσμα την πρόσφατη πτώση της παλαιστινιακής κυβέρνησης "εθνικής ενότητας”. Κυρίως όμως θα του επέτρεπε να αποστρέψει το διεθνές ενδιαφέρον από την συνέχιση της εποικιστικής δραστηριότητας στην Δυτική Όχθη του Ιορδάνη (ζήτημα κομβικό για τους τωρινούς και τους υποψήφιους κυβερνητικούς εταίρους τους Netanyahu), ενώ θα εμφάνιζε το Ισραήλ να καλλιεργεί τις διπλωματικές του σχέσεις με μετριοπαθείς μουσουλμανικές χώρες, όπως η Τουρκία, η Αίγυπτος και η Ιορδανία, την ώρα που ευρωπαϊκές δυνάμεις όπως η Γαλλία προωθούν για την επόμενη Γενική Συνέλευση των Ηνωμένων Εθνών την πρόταση για διεθνή αναγνώριση παλαιστινιακού κράτους.