Πώς επηρεάζεται το Κυπριακό μετά τις εξελίξεις στην Τουρκία;

Πώς επηρεάζεται το Κυπριακό μετά τις εξελίξεις στην Τουρκία;

Του ΚΩΣΤΑ ΡΑΠΤΗ*

[Πηγή: iskra, 07/08/2016]

Ένα από τα μεγάλα ερωτήματα του νέου τοπίου που διαμορφώνεται μετά από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία και την προσπάθεια του Tayyip Erdoğan να κατοχυρώσει πλήρως την κυριαρχία του αφορά το Κυπριακό και τις συνεχιζόμενες δικοινοτικές διαπραγματεύσεις.

Η συγκυρία πριν από το πραξικόπημα είχε χαρακτηριστεί ως η καλύτερη δυνατή για την επίλυση του Κυπριακού. Στην ελληνοκυπριακή πλευρά οι φωνές που θα υποστήριζαν σθεναρά την απόκρουση ενός νέου "Σχεδίου Ανάν” είχαν υποχωρήσει, ενώ η οικονομική κρίση και το μνημόνιο υπήρξαν οδυνηρές υπενθυμίσεις του πόσο ευάλωτη μπορεί να είναι τόσο η οικονομία όσο και η κρατική υπόσταση της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Την ίδια στιγμή η τουρκοκυπριακή πλευρά επίσης έδειχνε διατεθειμένη να προχωρήσει σε ένα συμβιβασμό. Ο βαθμός συνεννόησης ανάμεσα στον Νίκο Αναστασιάδη και τον Τουρκοκύπριο ηγέτη Mustafa Akıncı παραμένει ιδιαίτερα ικανοποιητικός και οι αλλεπάλληλες συναντήσεις τους, από το περασμένο καλοκαίρι, συχνά ακόμη και δύο φορές την εβδομάδα άνοιξαν το δρόμο για την επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων. Η τελευταία τους συνάντηση στις 29 Ιουλίου έληξε με συμφωνία για νέο "ραντεβού” στο τέλος Αυγούστου, με αντικείμενο μερικά από τα πιο ακανθώδη θέματα της ατζέντας, όπως η σχέση της νέας διζωνικής δικοινοτικής ομοσπονδίας με τις εγγυήτριες δυνάμεις.

Η "κυβέρνηση” Akıncı διατηρεί καλές σχέσεις με την Άγκυρα, παρά τη σχετική πολιτική ανεξαρτησία της έναντι του Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης - και έσπευσε εξαρχής να καταδικάσει το πραξικόπημα, να δηλώσει στήριξη στη νόμιμη εξουσία του Erdoğan και να υιοθετήσει πλήρως την επίσημη τουρκική κυβερνητική ρητορική για την "τρομοκρατική οργάνωση του Fethullah Gülen”. Πολύ χαρακτηριστικά, και ο επικεφαλής των κατοχικών δυνάεμων στο νησί συμπεριλαμβάνεται στους ανώτατους αξιωματικούς που συνελήφθησαν ως πραξικοπηματίες.

Άλλωστε, και ο Τούρκος "πρεσβευτής” στο ψευδοκράτος έσπευσε να κάνει λόγο για συνεργασία με τις τουρκοκυπριακές αρχές για την εξάρθρωση των πραξικοπηματιών – με την προσθήκη ότι η επίλυση του Κυπριακού θα ενδυναμώσει την ειρήνη και την σταθερότητα και στην Ανατολική Μεσόγειο και στην Μέση Ανατολή και είναι σημαντική για τη διασφάλιση των οικονομικών και πολιτικών συμφερόντων της Τουρκίας στην περιοχή.

Το γεγονός ότι τυχόν επίλυση του Κυπριακού είναι προς όφελος και των Τουρκοκυπρίων, σε αντιδιαστολή προς τη σχετική αστάθεια στην ίδια την Τουρκία έθεσε και ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης που τόνισε ότι οι Τουρκοκύπριοι καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα σε μια απαράδεκτη κατάσταση εξάρτησης από την Τουρκία και το μέλλον σε "Ενωμένη Κύπρο, μέλος της Ε.Ε.”.

Άλλωστε, πέραν όλων των άλλων, η επίλυση του Κυπριακού παρέμενε και μια αναγκαία συνθήκη για οποιαδήποτε πρόοδο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στην Τουρκία και την Ε.Ε. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγες μέρες πριν ο Selim Yenel, πρεσβευτής της Άγκυρας στην Ε.Ε. δήλωσε: "είναι πολύ σημαντικό για εμάς να έχουμε μια συμφωνία. Μας έχει κουράσει η Κύπρος ως πρόβλημα. Ξέρουμε ότι εάν δεν έχουμε μια συμφωνία δεν θα μπορέσουμε να συνεχίσουμε με την ενταξιακή διαδικασία. Είναι τόσο απλό: ένα κι ένα κάνουν δύο”. Για να συνεχίσει τονίζοντας ότι "η επίλυση βρίσκεται εκεί έξω. Μπορεί να υπάρξει”.

Σε αυτό προστίθεται και μια άλλη παράμετρος: Ιστορικά η ένταση στην Κύπρο, όπως και επιλογές σαν την εισβολή του 1974, η ανακήρυξη του ψευδοκράτους το 1983 και συνολικά η κατά περιόδους καταφυγή στην ένταση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις συνδέθηκαν περισσότερο με το κεμαλικό και στρατιωτικό κατεστημένο παρά με το ρεύμα του πολιτικού Ισλάμ από το οποίο προέρχεται ο Erdoğan.

Προς το παρόν, στις δικοινοτικές συνομιλίες έχει υπάρξει πρόοδος στα ζητήματα της διακυβέρνησης και κατανομής της εξουσίας, του περιουσιακού, της οικονομίας και των σχέσεων με την Ε.Ε. Ωστόσο, σε σχέση με το εδαφικό και την ασφάλεια εξακολουθούν να υπάρχουν ανοιχτά ερωτήματα. Ήδη ότι προκλήθηκε ένταση από τις δηλώσεις του "πρωθυπουργού” του ψευδοκράτους ότι πέραν αλλαγών στη "νεκρή ζώνη” δεν μπορούν να υπάρξουν άλλες παραχωρήσεις στο εδαφικό και ότι οι επενδύσεις στη Μόρφου θα συνεχιστούν κανονικά.

Με αυτά τα δεδομένα, θα μπορούσε κανείς να υποθέσει ότι την επαύριον του αποτυχημένου πραξικοπήματος μια εκ νέου επιτάχυνση των διαπραγματεύσεων, που θα στηριζόταν στην καταγεγραμμένη πρόοδο, θα αποτελούσε ευκαιρία για την τουρκική κυβέρνηση να προχωρήσει σε μια χειρονομία καλής θέλησης και να τείνει "κλάδο ελαίας” προς τη μεριά των ΗΠΑ και της Ε.Ε. Επιπλέον, η ευρύτερη τάση της τουρκικής πλευράς να επιδιώξει τακτοποίηση ανοικτών μετώπων, όπως δείχνει η προσπάθεια επαναπροσέγγισης με τη Ρωσία και το Ισραήλ, συνηγορεί προς μια κατεύθυνση διατήρησης της δυναμικής επίλυσης στο Κυπριακό.

Όλα αυτά, όμως, δεν σημαίνουν ότι μετά το πραξικόπημα η ευνοϊκή συνθήκη παραμένει αναλλοίωτη. Η πρώτη κρίσιμη παράμετρος αφορά την ίδια την πορείας της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας. Οι μαζικές εκκαθαρίσεις του κρατικού μηχανισμού, η ενδεχόμενη επαναφορά της θανατικής ποινής, η εμφανής μη τήρηση των κανόνων δικαίου, δείχνουν ότι σε αυτή τη φάση η τουρκική κυβέρνηση και ο ίδιος ο Erdoğan προκρίνουν πολύ περισσότερο την εσωτερική κατίσχυση παρά τη διευκόλυνση της ευρωπαϊκής πορείας της Τουρκίας. Μια Τουρκία χωρίς ευρωπαϊκή προοπτική όμως, έχει και λιγότερους λόγους να επιδιώξει την επίλυση του Κυπριακού.  

Θα πρέπει να συνυπολογισθεί και η παράμετρος των εσωτερικών πολιτικών εξελίξεων στην ελληνοκυπριακή πλευρά. Ο πρόεδρος Αναστασιάδης θα ήθελε να ολοκληρώσει τη διαδικασία πριν από την εκκίνηση περί τον Μάρτιο του 2017 της προεκλογικής εκστρατείας για τις προεδρικές εκλογές του Φεβρουαρίου του 2018, καθώς ακόμη και στο τρέχον κυπριακό πολιτικό κλίμα τυχόν κατηγορίες για "ενδοτισμό” μπορεί να έχουν αρνητική επίπτωση.

Επιπλέον, πηγή έντασης μπορεί να είναι και τα θέματα που αφορούν την Κυπριακή ΑΟΖ ιδιαίτερα σε μια περίοδο που η Λευκωσία ετοιμάζεται να δημοπρατήσει νέες άδειες για έρευνα για φυσικό αέριο, παρότι η τουρκική πλευρά επιμένει ότι πρέπει πρώτα να προηγηθεί η επίλυση του Κυπριακού. Ήδη ενδιαφέρον έχει εκδηλωθεί από ξένες εταιρείες κυρίως αμερικανικές, γαλλικές, ιταλικές, νορβηγικές, βρετανικές και ισραηλινές, ενώ προφανώς οι τουρκικές εταιρείες αυτοαποκλείονται εφόσον δεν μπορούν να νομιμοποιήσουν την κυπριακή αδειοδότηση.

Το κυπριακό Υπουργείο Εξωτερικών κατήγγειλε ότι οι "δηλώσεις του εκπροσώπου Τύπου του τουρκικού υπουργείου Εξωτερικών, σχετικά με τον τρίτο γύρο αδειοδοτήσεων και το τεμάχιο 6 της κυπριακής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης, αποτελούν επανάληψη γνωστών απαράδεκτων και νομικά αβάσιμων θέσεων της Τουρκίας και έκφραση της προκλητικής και αποσταθεροποιητικής της στάσης”. Διαμήνυσε δε ότι "η Κυπριακή Δημοκρατία είναι αποφασισμένη να προστατεύσει τα κυριαρχικά δικαιώματά της, χρησιμοποιώντας όλα τα μέσα που της παρέχει το διεθνές δίκαιο”, τονίζοντας ότι η "Τουρκία αμφισβητεί τα δικαιώματα αυτά, δεν έχει παρά να προσφύγει ειρηνικά στα προβλεπόμενα διεθνή ένδικα μέσα”, για να σημειώσει ότι "το ενδιαφέρον που έχει επιδειχθεί από σημαντικότατες πετρελαϊκές εταιρείες για τα προς αδειοδότηση τεμάχια της Κυπριακής Αποκλειστικής Ζώνης, συμπεριλαμβανομένου του Τεμαχίου 6, αποτελεί και την καλύτερη απάντηση στις τουρκικές διεκδικήσεις”.  

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Espen Barth Eide, ειδικός εκπρόσωπος των Ηνωμένων Εθνών στις συνομιλίες, δήλωσε ότι παρακολουθούσε τα γεγονότα στην Τουρκία "με μεγάλη ανησυχία”, παρότι δεν μπορούσε να διακρίνει κάποια αλλαγή στάσης από την τουρκική πλευρά, για να προσθέσει ότι έλαβε διαβεβαιώσεις για την συνεχιζόμενη υποστήριξή της κατά τις τελευταίες εβδομάδες, αν και "αυτά τα γεγονότα, όμως, μας υπενθυμίζουν ότι το παράθυρο για μια διευθέτηση δεν θα παραμείνει για πάντα ανοιχτό”.  

Αρκετοί αναλυτές εκτιμούν ότι σε αυτή τη φάση, με δεδομένο το αδιέξοδο στις ενταξιακές διαδιακασίες της Τουρκίας, τη λεπτή ισορροπία στις δικοινοτικές ισορροπίες, τη συνολικότερη αναπροσαρμογή της τουρκικής εξωτερικής πολιτικής στο σχετικά ανεξερεύνητο τοπίο μετά το πραξικόπημα, την τάση απεμπλοκής από προηγούμενες δεσμεύσεις, το γεγονός ότι υπήρξε σχετική διείσδυση των πραξικοπηματιών στις δυνάμεις που στρατοπεδεύουν στο ψευδοκράτος, μπορούμε να δούμε και άλλου είδους κινήσεις από την Άγκυρα που μπορεί να φτάνουν μέχρι του σημείου της προσάρτησης του βόρειου τμήματος του νησιού στην Τουρκική επικράτεια, κίνηση που θα αλλάξει πλήρως τα δεδομένα.

*Πηγή: capital.gr