Οι τζιχαντιστές και η Κουρδική επέλαση

Οι τζιχαντιστές και η Κουρδική επέλαση

ΠΕΤΡΟΣ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ

[Πηγή: Καθημερινή, 07/07/2014]

Η επέλαση των φανατικών τζιχαντιστών και η εικόνα προϊούσης διάλυσης της ιρακινής εθνικής συνοχής άλλαξαν τα δεδομένα στην περιοχή.

Η ανακήρυξη Χαλιφάτου από την εξτρεμιστική, σουνιτική οργάνωση ISIS στις μεγάλες εκτάσεις που ήδη ελέγχει στην ανατολική Συρία και στο δυτικό Ιράκ, την περασμένη Κυριακή, θορύβησε τις δυτικές πρωτεύουσες - και όχι άδικα: τα σύνορα που χαράχτηκαν με μολύβι και χάρακα πάνω στον χάρτη της Μεσοποταμίας από τις μεγάλες αποικιοκρατικές δυνάμεις της εποχής του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου αμφισβητούνται από τους φανατικούς τζιχαντιστές που κατέλαβαν τη Μοσούλη και απειλούν τη Βαγδάτη.

Ωστόσο, η θεαματική αυτή χειρονομία των τζιχαντιστών άφησε στο περιθώριο της δημοσιότητας μια άλλη εξέλιξη, η οποία, αν και λιγότερο θορυβώδης, δεν αποκλείεται να αποδειχθεί περισσότερο απειλητική για το status quo σε μακροπρόθεσμη κλίμακα: την ενσωμάτωση του Κιρκούκ στο ιρακινό Κουρδιστάν και τη δρομολογημένη πορεία του τελευταίου από την de facto ανεξαρτησία στη de jure απόσχιση.

Θεωρητικά, οι «πεσμεργκά», δηλαδή η ένοπλη δύναμη της Κουρδικής Περιφερειακής Κυβέρνησης, έσπευσαν να καλύψουν το κενό που δημιούργησε η άτακτη φυγή του κυβερνητικού στρατού, ώστε να αποτρέψουν την άλωση του Κιρκούκ από τους τζιχαντιστές. Ουδείς τρέφει την αυταπάτη, ωστόσο, ότι πρόκειται για προσωρινό και αναστρέψιμο μέτρο. Πέραν του ότι αποτελεί θεμελιώδη αλυτρωτικό στόχο των Κούρδων, η ενσωμάτωση του Κιρκούκ και η εκμετάλλευση των πετρελαίων του αποτελεί προϋπόθεση για ένα βιώσιμο κουρδικό κράτος επτά εκατομμυρίων κατοίκων.

Αλλωστε, ο πρόεδρος της Αυτόνομης Κουρδικής Περιοχής Μασούντ Μπαρζανί δεν κρύβει πλέον τις προθέσεις του. Στη διάρκεια κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίασης του τοπικού κοινοβουλίου, την περασμένη Πέμπτη, στο Αρμπίλ, ο Μπαρζανί ζήτησε τη συγκρότηση εκλογικής επιτροπής, η οποία θα προετοιμάσει δημοψήφισμα με το ερώτημα της απόσχισης τους αμέσως επόμενους μήνες. «Δεν θα κάνουμε συμφωνίες με αυτούς που σαμποτάρισαν τη χώρα. Το Ιράκ έχει ήδη διαιρεθεί και δεν είμαστε εμείς οι υπεύθυνοι γι’ αυτή την εξέλιξη», προσέθεσε ο Κούρδος ηγέτης. Νωρίτερα, σε συνέντευξή του στο BBC, είχε τονίσει:

«Ολα όσα συνέβησαν τελευταία μαρτυρούν ότι είναι δικαίωμα του Κουρδιστάν να αποκτήσει την ανεξαρτησία του... Το Ιράκ έχει de facto διαμελιστεί. Μήπως θα πρέπει να καθηλωθούμε στην τραγική κατάσταση που βιώνει αυτή η χώρα;».

Μέχρι και τον περασμένο μήνα, η τοπική, κουρδική κυβέρνηση του Αρμπίλ αρκούνταν στην de facto αυτονομία της, μη θέλοντας να διακινδυνεύσει μια ρήξη ταυτόχρονα με τη Βαγδάτη, την Αγκυρα, την Τεχεράνη και την Ουάσιγκτον. Ωστόσο, η επέλαση του ISIS και η εικόνα προϊούσας διάλυσης της ιρακινής εθνικής συνοχής άλλαξαν τα δεδομένα. «Το Ιράκ έχει διασπαστεί και τίποτα δεν μπορεί να το επανασυγκολλήσει», εκτιμά ο Στίβεν Κουκ από το ισχυρής επιρροής αμερικανικό ινστιτούτο Council on Foreign Relations. «Η απόπειρα να μπαλώσουμε τον εθνικό ιστό του Ιράκ και της Συρίας μπορεί να είναι πλέον μάταιη», σιγοντάρει ο αρθρογράφος της Washington Post Ντέιβιντ Ιγκνέισιους.

Δεν πρόκειται μόνο για γνώμες αναλυτών. Ο Μπαρζανί μπορεί να υπολογίζει στην υποστήριξη ενός πολύ σημαντικού περιφερειακού παράγοντα και παραδοσιακού εταίρου, του Ισραήλ. Ηδη ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπέντζαμιν Νετανιάχου τάχθηκε υπέρ της αναγνώρισης του ιρακινού Κουρδιστάν σε περίπτωση απόσχισής του. Ακόμη και η Τουρκία, η οποία διατηρεί πολύ στενές οικονομικές σχέσεις με το ιρακινό Κουρδιστάν, φαίνεται να εξετάζει στα σοβαρά το ενδεχόμενο να αποδεχθεί μια τέτοια προοπτική. Προς αυτή την κατεύθυνση βοηθούν οι προσπάθειες του Ερντογάν να πετύχει έναν συμβιβασμό με το ΡΚΚ του Αμπντουλάχ Οτσαλάν, με τελευταίο, σημαντικό βήμα την κατάθεση νόμου-πλαισίου για το Κουρδικό στην τουρκική Εθνοσυνέλευση.

Παρ’ όλα αυτά, το εγχείρημα του Μπαρζανί και των συνεργατών του εμπεριέχει σοβαρά ρίσκα. Ηδη μετά την προσάρτηση του Κιρκούκ, η Βαγδάτη διέκοψε κάθε χρηματοδότηση προς το Αρμπίλ, με συνέπεια η τοπική κυβέρνηση να μην έχει να πληρώσει τους δημοσίους υπαλλήλους, ενώ η αγορά έχει «στεγνώσει» από ρευστότητα. Το κυριότερο, ενδεχόμενη «de jure» απόσχιση θα φέρει το ιρακινό Κουρδιστάν σε μετωπική σύγκρουση με τον σιιτικό άξονα Βαγδάτης-Τεχεράνης-Δαμασκού, κάτι που θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην ασφάλεια και τη σταθερότητα της νεοπαγούς οντότητας. Υπό αυτό το πρίσμα, ακούγεται εύλογη η φόρμουλα την οποία προβάλλει η πλειονότητα των σοβαρών, αμερικανικών και βρετανικών, εφημερίδων για τη μετατροπή του Ιράκ σε χαλαρή ομοσπονδία, με διατήρηση της εδαφικής του ακεραιότητας, τουλάχιστον θεωρητικά. Απομένει να αποδειχθεί ότι αυτή η φόρμουλα δεν έχει ήδη καεί στη φωτιά των εμφύλιων συγκρούσεων.