Η Αχίλλειος πτέρνα της Ρωσίας

Η Αχίλλειος πτέρνα της Ρωσίας

[Πηγή: ANALYST.gr, 06/04/2014]

Θα μπορούσε να ισχυρισθεί κανείς ότι, οι κυρώσεις που επέβαλλαν οι Η.Π.Α. στη Ρωσία έχουν ανοίξει το κουτί της Πανδώρας, με οδυνηρές συνέπειες για το αμερικανικό νόμισμα. Η Ρωσία ξεκίνησε ήδη την επίθεση της απέναντι στο δολάριο, με τη συμφωνία ανταλλαγής (clearing) που φαίνεται πως έχει συνάψει με το Ιράν (είδηση) – ενώ υπάρχει μία σχετικά αντίστοιχη με την Κίνα.
Εν τούτοις, κανένας δεν ξέρει τι θα συνέβαινε εάν και άλλοι παραγωγοί ή καταναλωτές πετρελαίου ακολουθήσουν το παράδειγμα της Ρωσίας – ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι, τον τελευταίο μήνα η Κίνα άνοιξε δύο κέντρα συναλλαγών για το γουάν: στη Φρανκφούρτη και στο Λονδίνο. Εάν αυτό σημαίνει ότι, προετοιμάζεται να επιτεθεί στο δολάριο, παρά τα τεράστια οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζει στο εσωτερικό της (άρθρο), κανένας δεν μπορεί να το πει με σιγουριά.

Σε κάθε περίπτωση, η θέση του δολαρίου ως βασικού νομίσματος των διεθνών ενεργειακών συναλλαγών (πετροδολάρια), αποτελεί ένα από τα μεγαλύτερα πλεονεκτήματα των Η.Π.Α. – με την έννοια πως δημιουργεί μία σημαντική εξωτερική ζήτηση για το αμερικανικό νόμισμα, επιτρέποντας στην υπερδύναμη να συσσωρεύει τεράστια χρέη, χωρίς κανένα πρόβλημα αποπληρωμής τους.

Για παράδειγμα, όταν ένας Ιάπωνας αγοραστής πετρελαίου θελήσει να αγοράσει ένα βαρέλι από τη Σαουδική Αραβία, είναι υποχρεωμένος να το πληρώσει σε δολάρια – ενώ οι συμβάσεις πώλησης ρωσικού φυσικού αερίου, ακόμη και προς την Ευρώπη, πληρώνονται με δολάρια. Εκτός αυτού, μέχρι πρόσφατα ένα μεγάλο μέρος των εμπορικών συναλλαγών μεταξύ της ΕΕ και της Κίνας διενεργείτο σε δολάρια.

Συνεχίζοντας, το τελευταίο χρονικό διάστημα η Κίνα οδήγησε τις προσπάθειες των χωρών της BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική), να πάψουν να χρησιμοποιούν το δολάριο στις μεταξύ τους συναλλαγές – γεγονός που εντάθηκε, μετά την επιβολή των κυρώσεων εκ μέρους των Η.Π.Α. Η Ρωσία δε επιδιώκει να αυξήσει τις συναλλαγές με ρούβλια, τόσο στις εξαγωγές ενέργειας, όσο και πολεμικού εξοπλισμού.

Στα πλαίσια αυτά η Rosneft υπέγραψε πρόσφατα μία σειρά από μεγάλα συμβόλαια, τα οποία αφορούν τις εξαγωγές πετρελαίου προς την Κίνα – ενώ ευρίσκεται πολύ κοντά στην σύναψη ενός ανάλογου γιγαντιαίου συμβολαίου με την Ινδία. Σε όλα αυτά τα συμβόλαια δεν εμπλέκονται τα δολάρια – γεγονός που έχει θορυβήσει σε μεγάλο βαθμό τις Η.Π.Α., το δημόσιο χρέος των οποίων (γράφημα) θα ήταν αδύνατον να εξυπηρετηθεί, εάν έχαναν την πολυτέλεια να πληρώνουν σε δολάρια που απλά τυπώνουν «κατά το δοκούν».

Αμερική – χρέος προς ΑΕΠ της χώρας (ως ποσοστό επί του ΑΕΠ)

Φυσικά κανείς δεν πιστεύει πως οι Η.Π.Α. θα αφήσουν ανυπεράσπιστο το «χρυσόμαλλο δέρας» που έχουν στην κατοχή τους – γεγονός που μάλλον τεκμηριώνεται από το αιματηρό πραξικόπημα στην Ουκρανία μέσω του οποίου, υπό το πέπλο της δήθεν αποκατάστασης της Δημοκρατίας, κατέλαβαν την εξουσία δικοί τους πράκτορες.

Δυστυχώς για αυτούς, ο Ρώσος πρόεδρος αντέδρασε ακαριαία, καταλαμβάνοντας σε χρόνο μηδέν την Κριμαία – οπότε οι αμερικανοί είναι αναγκασμένοι να αναζητήσουν έναν άλλο τρόπο, για να «σταυρώσουν» τη Ρωσία. Ένα από τα όπλα δε που φαίνεται πως σχεδιάζουν να χρησιμοποιήσουν, δεν είναι άλλο από το παραδοσιακά γνωστό τους: το πετρέλαιο.
Ειδικότερα, σήμερα όπως και στο παρελθόν, η Αχίλλειος πτέρνα της Ρωσίας συνεχίζει να είναι η υπερβολική εξάρτηση της οικονομίας της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου - ενώ είναι ο τρίτος μεγαλύτερος παραγωγός του μαύρου χρυσού, μετά τη Σαουδική Αραβία και τις Η.Π.Α.

Στα πλαίσια αυτά ο τότε πρόεδρος των Η.Π.Α., θέλοντας να δώσει το τελειωτικό χτύπημα στη Σοβιετική Ένωση, υποχρέωσε τη Σαουδική Αραβία να πλημμυρίσει με πετρέλαιο τiς διεθνείς αγορές – με εξαιρετικά οδυνηρά αποτελέσματα για την αδύναμη οικονομία της Σοβιετικής Ένωσης, αφού η τιμή του πετρελαίου μειώθηκε στα 16 $ από 33 προηγουμένως, μέσα σε έξι μόλις μήνες (1986), πέφτοντας τελικά κάτω από 10 $.

Η Ρωσία τότε, λόγω του πολέμου στο Αφγανιστάν, καθώς επίσης του προγράμματος αμυντικών πυραύλων που είχαν εγκαινιάσει οι Η.Π.Α. (Star Wars), υποχρεώθηκε επί πλέον να αυξήσει σημαντικά τις αμυντικές δαπάνες της – με αποτέλεσμα να καταρρεύσει τρία χρόνια αργότερα από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με τις υψηλές δαπάνες εξοπλισμού.
Το 1986 η Σοβιετική ‘Ένωση κάλυπτε το 66% των συναλλαγματικών εσόδων της από τις εξαγωγές πετρελαίου και φυσικού αερίου. Σήμερα, τριάντα χρόνια σχεδόν αργότερα, η Ρωσία εξαρτάται ακόμη από τις εξαγωγές ενέργειας - όπου το 2008, όταν η τιμή του πετρελαίου ήταν 100 $, τα έσοδα της από τις εξαγωγές κάλυπταν το 65% των συνολικών.

Ενδεχομένως λοιπόν οι Η.Π.Α. να θελήσουν να χρησιμοποιήσουν ξανά το ίδιο όπλο εναντίον της Ρωσίας – αρκεί να πείσουν τη Σαουδική Αραβία, όπως και το 1986. Εδώ συνηγορεί η τοποθέτηση του αμερικανού κερδοσκόπου G. Soros πρόσφατα στο Βερολίνο – ο οποίος κάλεσε τον πρόεδρο των Η.Π.Α. «να ρίξει στην αγορά» 500.000 βαρέλια πετρέλαιο από τα στρατηγικά αποθέματα της υπερδύναμης, για να τιμωρήσει τη Ρωσία.

Ίσως οφείλουμε να σημειώσουμε ότι, τα στρατηγικά αποθέματα πετρελαίου των Η.Π.Α. είναι της τάξης των 700 εκ. βαρελιών – ενώ, με τη βοήθεια τους, οι Η.Π.Α. θα μπορούσαν να πιέσουν τις διεθνείς τιμές πετρελαίου έως και στα 12 $ το βαρέλι.

Αυτό θα κόστιζε στη Ρωσία περίπου 40 δις $ λιγότερα έσοδα – ενώ οι Η.Π.Α. πούλησαν στα τέλη Μαρτίου 5 εκ. βαρέλια από τα στρατηγικά τους αποθέματα, αν και ανακοίνωσαν πως η ενέργεια τους αυτή δεν είχε καμία σχέση με την προσάρτηση της Κριμαίας από τη Ρωσία (αρκετοί το θεωρούν ως προειδοποιητική βολή εναντίον της Ρωσίας).

Βέβαια, εάν οι Η.Π.Α. έπειθαν τη Σαουδική Αραβία να παράγει περισσότερο πετρέλαιο ημερησίως, πουλώντας ταυτόχρονα τα δικά τους στρατηγικά αποθέματα, η τιμή του θα κατέρρεε – με οδυνηρά επακόλουθα για τη Ρωσία, αλλά και για το Ιράν, το οποίο είναι σύμμαχος της Ρωσίας αλλά εχθρός της Σαουδικής Αραβίας, όπως και η σημερινή κυβέρνηση της Συρίας.

Όλα αυτά είναι φυσικά υποθέσεις, τις οποίες όμως δεν είναι κακό να γνωρίζει κανείς – ενώ αφορούν σίγουρα και την Ελλάδα, η γεωπολιτική θέση της οποίας αποτελεί σήμερα το μεγαλύτερο της περιουσιακό στοιχείο.